Zarówno zadawanie, jak i rozwiązywanie zagadek wymaga sporej wyobraźni i wiedzy. Zagadka może mieć wiele rozwiązań, zależnych od kontekstu lub od tego, jak podejdziemy do jej rozwiązania.
Afrykańczycy, zadając zagadki, czy opowiadając przysłowia, pokazują sposób, w jaki myślą, jaki mają temperament, jak rozumieją świat. Zagadki to fragmenty literatury mówionej, to jakby fotograficzne ujęcia świata i ludzi, widziane ich oczami.
Zagadka ludu Oromo* z Etiopii:
Pewnego razu żył sobie wódz nazywany Obbo Mane. Jak stał się zbyt stary, aby rządzić, zaprosił całe plemię na wielkie przyjęcie. Podczas przyjęcia zadał gościom cztery zagadki:
– Co to za śmierć, której się nie opłakuje?
– Kto krzyczy, ale nikt nie przychodzi mu z pomocą?
– Kogo się kocha, mimo że nie zrobił nic dobrego?
– Kogo się unika, mimo, że nie zrobił nic złego?
Nikt nie był w stanie znaleźć odpowiedzi na pytania starego wodza, poza Banti, jednym z jego synów:
– Czyż sen nie jest podobny do śmierci? Podczas snu, człowiek wygląda jak martwy, ale nikt go nie opłakuje.
– Kogut pieje (krzyczy) i nikt mu nie pomaga.
– Niemowlę jest uwielbiane i całowane, mimo, że nikomu nigdy nie pomogło, natomiast unika się towarzystwa starych ludzi, chociaż nie zawinili.
Banti, który udowodnił swoją inteligencję rozwiązując zagadki, został nowym wodzem plemienia.
Zagadki ludu Oromo z Etiopii:
Mój pan ma tylko jedno oko, ale nie zapraszaj go do chaty. – Ogień, którego okiem jest płomień.
Gdziekolwiek pójdzie, zwycięża. Ale ulegnie wodzie. – Ogień.
Ponad martwymi, ale pod żywymi. – Ziemia.
Nie złapiesz go, ale jest wszędzie. – Słońce, jego blask wszędzie cię otacza.
Zagadki Suahili z Kenii i Tanzanii:
Czego nie złapiesz ani nie przyniesiesz? – Dymu.
Zawsze za tobą podąża. – Cień.
Jest stworzona z dziur. – Sieć rybacka.
Płacze w lesie. Możesz go usłyszeć, ale nigdy nie zobaczysz. – Wiatr.
Kiedy staję przed wrogiem, wiem co robić. Ale ten zawsze mnie pokona. – Nieuleczalna choroba.
maru na podstawie African Files
Ciąg dalszy w przyszłym tygodniu.
*lud Oromo nazywany jest również Galla, jednak ta druga nazwa uważana jest za uwłaczającą.