Senegal ma bardzo bogatą historię. Złożyły się na nią losy ludzi, dzieje wojen, podbojów, kolonizacji. Pisać o przedkolonialnej historii Senegalu nie jest zadaniem łatwym. Zasadniczy problem polega na określeniu ram czasowych.
Z jednej strony możemy zacząć od czasów odległych o dziesięć milionów lat, okresu aktywności wulkanu w rejonie półwyspu Zielonego Przylądka, obecnego regionu Dakaru, kiedy niemymi świadkami historii tego okresu wulkanicznego są Kap Manuel, Wyspa Goree oraz Madeleine, uformowane z pozostałości ochłodzonej lawy.
Z drugiej – możemy zacząć odnosząc się do okresu 1,5 mln – miliona lat przed naszą erą, tj. epoki królującego na afrykańskich sawannach Homo Erectus. A propos, zgodnie z wynikami badań senegalskiego naukowca, profesora Cheikha Anty Diopa, pierwszy człowiek wywodzi się z Afryki, i właśnie stąd wyruszył, aby dotrzeć do innych kontynentów.
Okres przedkolonialny
Możemy też zacząć od imperium Ghany, powstałego w V wieku, które w okresie największego rozkwitu (VIII-IX w.) zajmowało obszar przylegający do wschodniej części Senegalu. W XI wieku, gdy Ghana utraciła swój status, Almorawidzi (dynastia berberska) przyczynili się do rozpowszechnienia islamu na tym obszarze, w rezultacie której Tukulerzy zakładają imperium Tekrur na północy kraju.
Dzieje Senegalu bezpośrednio związane są także z historią Mali, jednego z większych (po Ghanie) imperiów, które w okresie afrykańskiego wieku średniego (okresu wielkich imperiów na początku XIV wieku), zajęło terytorium Senegalu. Jednak król Ndiadiane Ndiaye (1350 – 1370) zdołał zjednoczyć największą grupę etniczną w Senegalu wolof i założyć Imperium Djolof. Zgodnie z zapiskami portugalskich misjonarzy królestwo Djolof istniało do 1549 roku, tj. do momentu, gdy Kayor, jedno z lennych terytoriów Djolof, pod kierownictwem Amary Ngone Sobel Fall, oddzieliło się i anektowało Baol (jedno z terytoriów Djolof).
Tym samym rozpoczął się długi okres niestabilności, umacniający władzę kolonialną: w 1444 roku Portugalczycy dotarli do półwyspu nazwanego przez Cap-vert „Wyspą Goree”, a rok później do ujścia rzeki Senegal. Pierwsza prawdziwa osada handlowa została wybudowana przez Holendrów na wyspie Goree w 1617 roku. Jednak najbardziej pożądanym punktem docelowym było Saint-Louis na północy kraju, przede wszystkim z powodu jego strategicznego położenia u ujścia rzeki Senegal. Francuzi i Brytyjczycy nieustannie rywalizowali między sobą, na zmianę sprawując kontrolując Saint-Louis. Od roku 1677 wraz z podbojem wyspy Goree Francuzi samodzielnie kontrolowali kolonię Senegalu. Do czasu Traktatu Wiedeńskiego w 1816 roku Goree i Saint-Louis, z powodu ich strategicznej pozycji w handlu niewolnikami, regularnie pozostawały obiektami rywalizacji pomiędzy Brytyjczyków i Francuzów.
Kolonia francuska
Pod koniec pierwszej połowy XIX wieku Francuzi radykalnie zmieniają swoją politykę ekonomiczną. Do tej pory eksploatowali głównie gumę arabską, od tego czasu rozpoczynają masową eksploatację orzeszków ziemnych. Negatywne konsekwencje tej zmiany są odczuwalne dla gospodarki senegalskiej do dzisiaj. Jest to jedna z przyczyn braków żywnościowych. Doprowadziło to do swoistego paradoksu. Senegal (podobnie jak i innego państwa tego kontynentu) – kraj, w którym blisko 70 % ludności trudni się rolnictwem – nie jest w stanie się wykarmić. Znaczna część budżetu jest przeznaczona na zakup zagranicznej żywności. Taki stan rzeczy jest rezultatem zaniedbania upraw podstawowych płodów rolnych na korzyść kultur komercyjnych (orzeszki ziemne).
To także okres podboju w głębi kraju. Francuski gubernator kolonii Senegalu Faidherbe (1854-1865) umacnia obecność militarną na północy kraju: pokonuje Maurów oraz zaczyna podbój królestwa Djolof i Kayor. W 1853 przychodzi na świat Cheikh Ahmadou Bamba, człowiek, którego znaczenia i dokonań dla Senegalu nie da się przecenić. Ponieważ walczył z kolonizatorami nie bronią, ale siłą ducha, pomimo dręczenia zwyciężył. Zachował i umacniał to, co dla senegalskiego narodu jest najważniejsze: tożsamość kulturową. Dzisiaj, bezprecedensowy rozwój Muridiyyah (bractwa Tariqa), założonego w 1883 roku oraz jego udział w odbudowie kraju są głównym tego dowodem.
Oprócz Cheikh Ahmadou Bamba Senegal ma i innych bohaterów narodowych, wśród nich możemy wymienić między innymi: Cheikh Omar Tall, wielkiego przywódcę i marabuta Tukuler, Maba Diakhou Ba, Lat Dior Diop, Alboury Ndiaye, Mamadou Lamine Drame, Fode Kaba, Aline Sitoe Diatta. Ich opór w głębi kraju hamował w ciągu długiego czasu postęp kolonizacji. Jednak wobec nierównych sił większość z nich musiała abdykować.
Królestwo Kayor, jedna z ostatnich prowincji, została spacyfikowana w 1886 po śmierci Lat Diora w Dekheule. W 1900 roku, nawet jeśli nie wszystkie terytoria wewnętrzne zostały eksplorowane, to większość (oprócz prowincji Casamance na południu kraju) królestw była już pokonana przez Francję.
Dakar (założony w 1857 roku) stał się siedzibą rządu Francuskiej Afryki Zachodniej (AOF) w 1895 roku. W 1916 roku wraz z Goree, Saint-Louis oraz Rufisque był proklamowany francuską komuną. Rdzenni obywatele tych miast byli jednocześnie obywatelami Francji. W tym samym czasie francuscy misjonarze zaczynają ewangelizację. Jednak efekty ich misji należy uznać za dalece przeciętne.
Oprócz eksploatacji ekonomicznej oraz asymilacji kulturowej, Senegalczycy razem z innymi Afrykańczykami byli obowiązkowo wcielani do korpusu wojennego „Tirailleurs Senegalais”, założonego przez Faidherbe w 1857 roku, w celu podboju kolonialnego północnej części Senegalu. W jego szeregach Senegalczycy musieli walczyć po stronie francuskiej. Od 1914 do 1918 roku 180 tys. „Tirailleurs Senegalais” brało udział w pierwszej oraz drugiej wojnie światowej. W zasadzie do 1962 roku interweniowali w różnych konfliktach wojennych, między innymi w Indochinach.
Ku niepodległości
W 1946 roku francuskie imperium kolonialne zostało zastąpione Unią Francuską. Dziesięć lat później na podstawie przyjętej ustawy „La Loi-cadre” Gastona Defferre’a w regionie Francuskiej Afryki Zachodniej powstało osiem autonomicznych państw, wśród których był także Senegal. W 1958 zastąpiono ją Wspólnotą Francuską. W tym samym roku, podczas słynnego referendum w obecności generała De Gaula w Dakarze, Senegal głosował za pozostaniem we Wspólnocie.
Chociaż głos narodu, wyrażony w plakatach na Placu Prothee (obecnie Plac Niepodległości w centrum stolicy) był przeciwny, co nawet silnie zirytowało De Gaula, krzyczącego do tłumu: „Jeżeli chcecie niepodległości – weźcie ją!”. Jednak Senghor tego historycznego dnia nie był obecny w Dakarze, pragnąć pozostać we Wspólnocie z Francją. W ramach tej Wspólnoty Senegal i Sudan francuski (obecne Mali) utworzyły Federację Mali, która została rozwiązana 20 sierpnia 1960 roku.
Niepodległy
Senegal uzyskał niepodległość 4 kwietnia 1960 roku w ramach Federacji Mali. 5 września 1960 Leopold Sedar Senghor został wybrany pierwszym prezydentem Republiki Senegalu. Pierwszy poważny kryzys instytucjonalny miał miejsce 18 grudnia 1962. Senghor zarzucił Mamadou Dia, premierowi i szefowi rządu, nieprawne działania wobec parlamentu i wydał decyzję o jego aresztowaniu. Tym samym cała władza wykonawcza skupiła się w rękach Senghora. 3 marca 1963 roku w drodze referendum została przyjęta nowa konstytucja, wprowadzająca reżym prezydencki została adaptowana. 26 lutego 1970 roku miała miejsce ponowna zmiana konstytucji (także poprzez referendum), w wyniku której przywrócono stanowisko premiera oraz szefa rządu. Senghor nominował na to stanowisko Abdou Diouf.
31 grudnia 1980 roku Leopold Sedar Senghor dobrowolnie przekazał władzę Abdou Diouf. Z dniem 1 stycznia 1981 roku Abdou Diouf zastąpił pierwszego prezydenta niepodl
egłego Senegalu. 14 listopada 1981 powstała konfederacja Senegambii (Senegal i Gambia), przy czym oficjalną datę urodzin ustalono na dzień 1 lutego 1982 roku.
7 lutego 1983 roku Abdou Diouf w wyborach prezydenckich uzyskał 80% głosów. Kolejne wybory prezydenckie w lutym 1988 roku miały miejsce w kontekście kryzysu gospodarczego i społecznego. Zwycięstwo, które zagwarantował Abdou Diouf 73-procentowy wynik głosowania nie został zaakceptowany przez opozycję. Doszło do protestów i zamieszek, wprowadzono godzinę policyjną, aresztowano kandydatów opozycji, na czele z ówczesnym jej liderem Abdoulaye Wade – obecnym prezydentem, którym został po zwycięstwie w drugiej turze wyborów (2000). W ubiegłym roku Abdoulaye Wade został ponownie wybrany na drugą pięcioletnią kadencję.
Bara Ndiaye