Cztery wyspy Komorów to dom dla 500 gatunków roślin, 21 gatunków ptaków, 9 gatunków gadów i 2 gatunków nietoperzy owocożernych, które występują tylko na tym archipelagu. Jednak jego wylesianie doprowadziło do poważnych zmian w krajobrazie i zagraża przetrwaniu tych rzadkich gatunków roślin i zwierząt.
Komory przypominają Madagaskar. Większość gatunków, które występują na Komorach to gatunki spokrewnione z tymi z „ósmego kontynentu" oraz z Afryki. Niewielka ich część pochodzi również z Azji.
Archipelag powstał dzięki działalności wulkanów. Najstarszą wyspą jest Majotta, najmłodszą Grande Comore. To właśnie na tej ostatniej wciąż dochodzi do erupcji wulkanu Karthala (ponad 2300 m n.p.m.).
Większość Komorczyków mieszka na wybrzeżu. Jednak na wyspach Anjouan i Moheli, część z nich żyje w górskich osadach. Dlatego w najgorszym stanie są lasy rosnące na nizinach. Do dziś zachowały się tylko niewielkie fragmenty tych zbiorowisk leśnych.
Obecnie mniej niż 16 procent powierzchni archipelagu porastają lasy. Najlepiej zachowane obszary leśne znajdują się na zboczach wulkanu Karthala na wyspie Grande Comore. Jest to wynik przekształcania lasów w uprawy rolne. Na Komorach, gdzie mieszka ponad 700 tysięcy osób potrzebne są nowe pola, tym bardziej, że tutejsze gleby nie należą do najlepszych. Sytuację pogarszają też cyklony. Silne wiatry przewracają drzewa.
Trochę lepiej wyglądają lasy położone wyżej. Poza wspomnianymi już zboczami wulkanu Karthala, także na wyspie Anjouan przetrwały dwa obszary leśne o powierzchni 10 km². Są one kluczowe dla ochrony takich gatunków zwierżat jak sowa Otus capnodes. Również Majotta może pochwalić się resztkami lasów – Mounts Sapéré, Bénara i Choungi. Co gorsze żadne z tych miejsc nie jest chronione. Na archipelagu istnieją zaledwie trzy takie obszary – Park Narodowy Saziley na Majotta oraz jezioro Dziani Boudouni i park morski Moheli.
Obecnie las może rosnąć tylko tam, gdzie wcześniej rozlała się wulkaniczna lawa – ludzie traktują takie miejsce jak nieużytek. Taki teren nie jest wykorzystywany do uprawy, stąd nie podlega dużej presji ze strony człowieka. Ale każdy metr ziemi poza wulkanicznymi nieużytkami jest maksymalnie wykorzystany przez ludzi.
Wraz ze znikającym lasem giną gatunki, które znajdowały w nim schronienie. Pojawiły się też obce gatunki zwierząt, siejąc spustoszenie wśród miejscowej fauny. Takim przykładem może być mangusta złocista (Herpestes javanicus) niszcząca populacje ptaków gniazdujących na ziemi. Podobnie jest z roślinami. Gatunki inwazyjne wypierają te rodzime.
A te rodzime wymagają szczególnej ochrony. Tym bardziej, że wśród nich są i takie, które spotkać można tylko na Komorach. Spośród ssaków lądowych można wymienić 3 gatunki nietoperzy owocożernych i 3 gatunki ich owadożernych krewniaków, a także dwa gatunki lemurów, tyle że te zostały przywiezione na archipelag z Madagaskaru. Świat gadów to 25 gatunków żyjących na lądzie oraz 2 gatunki żółwia – zielony i szylkretowy. Z punktu widzenia biologii Komory to obszar o niskim stopniu bioróżnorodności.
To co wyróżnia archipelag to gatunki endemiczne. Występują one tylko w tym rejonie świata. Szczególnie ciekawie prezentuje się pod tym względem świat ptaków. I tak listę otwierają gatunki z Anjouan – Nectarinia comorensis i Nesillas longicaudata. Z kolei na wszystkich czterech wyspach żyją dwa gatunki gołębi Columba pollenii i Alectroenas sganzini.
W wyżej położonych częściach wyspy, a szczególnie na zboczach wulkanu Karthala stwierdzono występowanie Zosterops mouroniensis, związanego wyłącznie z wrzosowiskami leżącymi powyżej 1700 metrów n.p.m. Pozostałe gatunki z Karthali to sowa Otus pauliani, muchołówka Humblotia flavirostris i dławik Dicrurus fuscipennis. Ze względu na niezwykle ograniczony obszar swojego występowania są one najbardziej zagrożone wyginięciem. Ich liczebność nie przekracza 100 osobników. Pozostałe trzy endemiczne gatunki ptaków to dławik z Majotty Dicrurus waldenii, sowa z Moheli Otus moheliensis i wymieniana wcześniej sowa z wyspy Anjouan Otus capnodes.
Wśród wspomnianych 8 gatunków ssaków dwa z nich są endemiczne. Mowa tu o nietoperzach owocożernych Pteropus livingstonii i Rousettus obliviosus. Na 34 gatunki gadów żyjących na Komorach 9 jest endemicznych m.in. 2 gatunki gekonów, które są łapane i sprzedawane przez Komorczyków, 4 gatunki scynków i 2 kamelonów. Nie ma natomiast endemicznych gatunków płazów. Tę długą jak na tak niewielki archipelag listę endemitów zamykają motyle – Papilio aristophontes i Graphium levassori.
Pomimo niewielkiego terytorium, Komory stanowią wyjątkowy, także pod względem przyrodniczym, zakątek Afryki. Wszystko to za sprawą gatunków endemicznych, które nie przetrwają jeśli z wysp znikną lasy.
(kofi)