Misje ONZ (2): Etiopia 1985-1987

afryka.org Czytelnia Afryka Inaczej Misje ONZ (2): Etiopia 1985-1987

W latach 80. Polacy wzięli udział w misji o charakterze humanitarnym, przeprowadzonej w Etiopii. Celem operacji było niesienie pomocy ludności Rogu Afryki, dotkniętej przez klęskę suszy i głodu, a później także powodzi, społeczeństw – co należy podkreślić – rozbitych na skutek konfliktów wewnętrznych, akcji przesiedleń, wojny partyzanckiej, coraz bardziej widocznych sporów politycznych. W latach 1984-1985 na skutek głodu, chorób i konfliktów zmarło około półtora miliona Etiopczyków.

Gen. Wojciech Jaruzelski podjął decyzję[1] o wysłaniu zespołu śmigłowców – Polskiej Lotniczej Eskadry Pomocy Etiopii (Polish Relief Helicopter Squadron in Ethiopia – PLEPE[2]) – z kilku powodów. Poza aspektem niesienia pomocy humanitarnej, istotną rolę odgrywały pobudki geopolityczne – PRL dążyła do przełamania izolacji międzynarodowej kraju objętego stanem wojennym oraz podkreślenia aktywności Układu Warszawskiego. Władze PRL – jak pisze Grzegorz Ciechwanowski – „potrzebowały spektakularnej akcji humanitarnej do podniesienia swoich notowań za granicą”[3]. Działania te wpisało się także w tradycję „pomocy bratnich krajów”, wsparcia PRL dla Etiopii rządzonej przez komunistyczny Derg na czele z Mengystu Hajle Marjamem.

We wspomnieniach płk. pil. Kazimierza Pogorzelskiego, dowódcy polskiej misji, czytamy: „Wyjeżdżałem z kraju z bagażem niewiadomych: nie znałem zadań ani dyslokacji, nie było paliwa i transportu do dyslokacji naszego sprzętu (…) Nie został określony formalny status eskadry jako jednostki wojskowej działającej w obcym kraju, nie związanym z Polską żadnym porozumieniem obronnym. Ten pakiet problemów pozostawał do załatwienia już na miejscu”[4]. Podobnie wspominali inni uczestnicy misji: „Pomoc rządu ograniczyła się do przerzutu statkiem sprzętu do portu (…) Nie dostaliśmy pieniędzy na transport i paliwo. Nie było nawet umowy z Etiopią, która precyzowałaby, czy możemy nosić ze sobą broń”[5].

Eskadra polskich śmigłowców złożona w większości z pilotów i techników 37 Lotniczego Pułku Śmigłowców Transportowych z Łęczycy, osiągnęła pełną gotowość 10 lutego 1985 roku. Początkowo eskadra używała oznaczeń Czerwonego Krzyża, ale w związku z zastrzeżeniami organizacji (Czerwony Krzyż nie chciał być kojarzony z reżimem komunistycznym) podjęto decyzję o przemalowaniu na biało-czerwone szachownice.

W ramach operacji – cechującej się dużą autonomią logistyczną – współdziałano z innymi uczestnikami misji humanitarnej pochodzącymi z ZSRR, Wielkiej Brytanii i RFN. Polacy, stacjonujący w bazie Lideta pod Addis Abebą[6], skupili się na dystrybucji napływających z całego świata środków żywnościowych i medycznych po całym kraju, szczególnie w prowincjach Shoa i Wello oraz na obszarach Pustyni Danakilskiej. Polskie śmigłowce stosowano także dla zabezpieczenia dowodzenia w akcji zrzutów żywności oraz do rekonesansów rejonów dotkniętych klęską suszy i powodzi. Znaczenie dowozu lotniczego okazało się szczególnie istotne w regionach pozbawionych de facto sieci dróg lądowych. Polskie śmigłowce, w przeciwieństwie do większych i cięższych samolotów, mogły swobodnie lądować na ambach – płaskowyżach porozcinanych rozpadlinami. W trakcie operacji pojawił się również pomysł współpracy z zespołami medycznymi złożonymi z członków organizacji Lekarze bez Granic. Pomoc medyczna była początkowo udzielana przy okazji transportów z żywnością, a później powstały stałe punkty pomocowe.

Piloci Mi-8 zakończyli swą działalność 30 czerwca 1987 roku. W sumie, podczas czterech zmian[7], wylatano ponad 6200 godzin (miesięcznie w Etiopii wylatywano tyle godzin, co w Polsce w przeciągu roku), przewieziono blisko 10 tysięcy ton ładunku i ponad sześć tysięcy pasażerów – mieszkańców z zagrożonych regionów oraz personelu lekarskiego[8].

Maciej Miszczak, Błażej Popławski

[1] Podstawę prawną misji tworzyły: Zarządzenie Dowódcy Wojsk Lotniczych Pf 153 z dnia 27 listopada 1984 roku Postanowienie nr 67 Prezydium Rządu z 12 grudnia 1984 roku

[2] Nazwa kodowa eskadry, występującej w dokumentach ONZ jako White Eagle. W nomenklaturze urzędowej władz Etiopii operację międzynarodową nazywano Tesfa, co w języku amharskim oznacza Nadzieję.

[3] G. Ciechanowski, Żołnierze polscy w misjach i operacjach pokojowych poza granicami kraju w latach 1953-1989, Toruń 2009, s. 178.

[4] Ibidem, s. 185.

[5] M. Szopa, Na kłopoty MI-8, http://polska-zbrojna.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=13888:na-kopoty-mi-8&catid=150:historia&Itemid=191, dostęp 20 lutego 2012.

[6] Bazą III i IV zmiany była Alem Katema.

[7] I zmiana (luty – sierpień 1985) – płk pil. Kazimierz Pogorzelski, II zmiana (sierpień 1985 – luty 1986) – płk pil. Kazimierz Chojnacki, III zmiana (czerwiec 1986 – luty 1987) – płk pil. Józef Gomółka, IV zmiana (luty – czerwiec 1987) – płk pil. Jan Soroka. W skład każdej ze zmian wchodziło średnio 25 pilotów, latających na 3 śmigłowcach.

[8] Polska Lotnicza Eskadra Pomocy Etiopii, Stowarzyszenie Kombatantów Misji Pokojowych ONZ, http://skmponz.szczecin.pl/plepe/ , dostęp 20 lutego 2012.

 Dokument bez tytułu