Władcy z krainy Złotego Tronu (2)

afryka.org Czytelnia Afryka Inaczej Władcy z krainy Złotego Tronu (2)

Wywołane przez działalność kolonialistów zmiany w sferze społecznej, ekonomicznej i gospodarczej doprowadziły do odwrócenia podstawowych funkcji władców afrykańskich, którzy z postaci sakralnych, namiestników przodków, zamienili się w urzędników kolonialnej administracji.

Nowa era władzy tradycyjnej

Dalsze przeobrażenia, jakie zaszły w instytucji władzy tradycyjnej w okresie dekolonizacji i uzyskania przez Ghanę niepodległości były z kolei wynikiem walki o władzę w nowo powstałym państwie, a następnie anty-wodzowskiej polityki zwycięskiej partii. Zarówno w dobie administracji brytyjskiej jak i pod rządami partii prezydenta Kwamego Nkrumaha wodzowie zostali postawieni przed ciężkim wyborem pomiędzy lojalnością wobec poddanych a własnym bezpieczeństwem i interesem. Gdy decydowali się na opór wobec ówczesnej władzy zostawali usunięci z urzędu, a ich miejsce zastępowali prorządowi władcy. Gdy decydowali się na kompromis i współpracę, siłą rzeczy przyczyniali się do modernizacji i dalszej desakralizacji reprezentowanego przez siebie urzędu.

Kim wobec tego są współcześni władcy charyzmatyczni w kraju Złotego Tronu

i jakie funkcje pełnią w nowym społeczeństwie? Odpowiedzi na to pytanie dostarcza przykład obecnego Asantehene – Otumfuo Osei Tutu II – ego.

 Asantehene – wódz na miarę XXI wieku

Otumfuo Osei Tutu II – znany w swoim prywatnym życiu jako Barima Kwaku Duah – został koronowany jako szesnasty okupant Złotego Tronu trzeciego kwietnia 1999 roku. O jego wyborze zadecydowało zagraniczne wykształcenie oraz obycie w świecie biznesu. Barima Kwaku Duah studiował początkowo na uniwersytecie w Akrze, następnie w Londynie, a później w Toronto. W swojej karierze zawodowej Barima Kwaku Duah pracował jako księgowy, potem jako konsultant w firmie ubezpieczeniowej w Kanadzie, by pod koniec lat 80 – tych wrócić do Ghany i otworzyć własną firmę.

Już w kilka dni po koronacji Otumfuo Osei Tutu II jasno określił stojące przed nim zadania, zauważając, że współcześni władcy nie mają już potrzeby walczyć o nowe terytoria, czy władzę nad innymi plemionami. Jego zdaniem Afryka ma dziś nowego wroga, którym jest bieda, AIDS, brak zatrudnienia oraz ignorancja. Z tego też powodu współcześni władcy powinni podjąć nową walkę, walkę o postęp. Zdaniem króla współczesne wodzostwo jest instytucją, która najlepiej nadaje się do napędzania rozwoju ekonomicznego i to właśnie wodzowie powinni odegrać kluczową role w przemianach dokonujących się w kraju. Promowaniu idei pracy przywódców lokalnych społeczności na rzecz rozwoju całego kraju służy założona przez króla organizacja – “Promoting Partnership with Traditional Authorities Project”.

Jedną z pierwszych inicjatyw podjętych przez króla było założenie funduszu edukacyjnego – Otumfuo Education Found. Z pieniędzy pochodzących z funduszu wybudowano w Ghanie dziesiątki nowych szkół, ponad sto wyremontowano i wyposażono w materiały naukowe, biurka i komputery, a ponad 3000 osób otrzymało stypendia naukowe.

Jednak najpopularniejszą działalnością Asantehene jest udział króla w ogólnokrajowej akcji przeciwko AIDS. W 1999 roku Otumfuo Osei Tutu II przy współpracy z Bankiem Światowym i ONZ założył organizacje zajmującą się prowadzeniem akcji informacyjnych dotyczących AIDS i promującą stosowanie antykoncepcji oraz oferującą pomoc i opiekę medyczną już zakażonym lub chorym oraz ich rodzinom. Z inicjatywy króla powstała także organizacja pomocy dzieciom, które pośrednio ucierpiały z powodu AIDS. Ponadto podczas licznych wystąpień i prelekcji Asantehene zachęca pozostałych wodzów do brania aktywnego udziału w akcji, podkreślając, że AIDS jest obecnie najgroźniejszym wrogiem Afryki.

Dwa lata po intronizacji król założył organizację – Golden Development Holding Company, której celem jest przeznaczanie części zysków ze sprzedaży złota na realizację projektów rozwoju regionalnego w sektorach zdrowotnym, edukacji, turystyki, infrastruktury, usług bankowych i finansowych oraz rolnictwa i leśnictwa.

Wodzowie – orędownicy postępu

Współcześni wodzowie, wzorem swojego króla, to nowocześni, świeccy przywódcy społeczności lokalnych, wykształceni działacze na rzecz rozwoju regionów wiejskich, orędownicy postępu i modernizacji, którzy rozbudowują infrastrukturę regionu, dbają o budowę baz sanitarnych i medycznych, a także szkół i wielu innych ośrodków użytku publicznego. Wódz jest postacią szczególnie predysponowaną do działań na rzecz rozwoju wsi, gdyż jako lokalny autorytety ma wpływ na jej mieszkańców. Daje mu to możliwość nie tylko zachęcania poddanych do uczestniczenia w różnych programach rządowych i akcjach społecznych, ale także ma prawo wysuwać własne inicjatywy i zachęcać mieszkańców do robienia tego samego. Dodatkowo jako lider społeczności wódz ma prawo do organizowania zbiórek pieniędzy od mieszkańców, zarządzania prac społecznych, pozyskiwania funduszy od zamożniejszych Aszantów przebywających za granicą, czy w dużych miastach Ghany, a także o staranie się w imieniu społeczności o dotacje z organizacji pozarządowych.

Z drugiej strony wodzowie jako przedstawiciele swoich społeczności na arenie państwowej mogą także wywierać wpływ na przedstawicieli organizacji rządowych. Mimo tego, że w Ghanie konstytucja zabrania władcom tradycyjnym brania czynnego udziału w polityce, to wielu wodzów stara się nawiązać kontakty z rządzącymi partiami politycznymi lub pozyskać przychylność polityków, którzy mogą okazać się pomocni w realizowaniu lokalnych projektów. Najczęstszą praktyką stosowaną przez wodzów w celu pozyskania przychylności ważnych postaci politycznych jest zapraszanie ich na uroczystości i święta plemienne oraz późniejsza wymiana prezentami. Równie popularnym zabiegiem, choć przynoszącym większe korzyści, jest zachęcanie, czy sugerowanie poddanym na kogo powinni głosować, a także faworyzowanie poszczególnej partii i jej przedstawicieli podczas przeprowadzania kampanii wyborczej na terenie jurysdykcji zainteresowanego wodza.

Nowe zadania z jakimi się mierzą dzisiejsi wodzowie powodują, że w niczym nie przypominają oni dawnych, sakralnych władców. „Nowocześni władcy tradycyjni” to wykształceni fachowcy, zajmujący wysokie stanowiska w międzynarodowych koncernach, posiadający własne praktyki, prowadzący własne firmy. Wielu z nich to prawnicy (jak Mamponghene, czy wódz Assam), lekarze, nauczyciele, bankowcy, a także  emerytowani wojskowi (jak Kwamanhene). Wodzowie niższego stopnia posiadają zazwyczaj swój prywatny interes (najczęściej są to plantacje owoców, hotele, ale także kafejki internetowe, czy studio fotograficzne), prowadzą małe przedsiębiorstwa handlowe (sklep z żywnością, sklep mięsny) lub po prostu są pracownikami zachodnioeuropejskich firm, zajmujących się eksportem kakao, owoców i złota z Ghany. Dlatego też obecnie możemy mówić o początku nowej ery, w której wodzowie to świeccy przywódcy społeczności lokalnych, orędownicy postępu.

Agnieszka Szczepaniuk

Autorka w październiku 2012 wyrusza na wielomiesięczną podróż rowerem przez Afrykę. Relację z wyjazdu będzie  można przeczytać na stronie internetowej wyprawy – www.patatyipomarancze.pl – a także na naszym portalu w dziale Poznaj Afrykę.

 Dokument bez tytułu