Za początek wojennej historii Sudanu można przyjąć czas okupacji brytyjskiej w ostatnim stuleciu, która zasiała ziarno niezgody i zbudowała mury pomiędzy ludźmi, a następnie zostawiła ich samych sobie, aby zbierali owe gorzkie plony.
Jak doszło do wojny domowej w Sudanie ? Co spowodowało, że kraj ten zajął niechlubną pozycję lidera wśród najbiedniejszych i najbardziej zacofanych krajow świata, mimo że ma ogromne bogactwa naturalne?
Społeczne i ekonomiczne skutki działań wojennych:
Wojna domowa na południu Sudanu (1955-1972 i 1983-2003) przyniosła śmierć ponad dwóm milionom ludzkich istnień, spowodowała trwałe choroby i niepełnosprawność wielu kolejnych. Prowadzenie wyniszczających działań wojennych zmusiło Sudańczyków do migracji zarówno wewnątrz kraju, jak i ucieczkę za granicę, co nie poprawiło ich sytuacji w znacznym stopniu, gdyż nadal żyją w nieludzkich warunkach.
Skutki wojny w postaci tak dużej liczby osób zabitych, rannych i przesiedleńców nie pozostały bez wpływu na dalsze losy państwa i społeczeństwa. Kraj boryka się z problemami gospodarczymi i społecznymi. Na dużą skalę rozwinęła się działalność przestępcza: kradzież bydła, przemyt kości słoniowej, złota i kamieni półszlachetnych oraz handel bronią między zbrojnymi grupami plemiennymi. Nade wszystko ogromna wrogość między ludźmi, utrudnia odbudowę gospodarczą i społeczną.
Darfur- prowincja usytuowana w północno-zachodniej części Sudanu- jest przykładem tego, jakie spustoszenie może nieść ze sobą wojna. Jego mieszkańcy stanowią blisko jedną piątą populacji północnego Sudanu. Od momentu rozpoczęcia działań wojennych ponad 200 tys. osób straciło życie, a wielu musiało opuścić swoje domy. Uciekając przed niebezpieczeństwem, nie mając środków do życia, schronienie znaleźli w obozach dla uchodźców. Do połowy 2005 roku konflikt spowodował konieczność wysiedlenia około 1,2 miliona mieszkańców Darfuru (w większości identyfikujących się z Afryką Subsaharyjską). W 2007 roku liczbę tych osób, szacowano na 2-2,5 miliona. Około 130 tysięcy z nich przekroczyło granicę kraju i osiedliło się w sąsiednim Czadzie. Wojna ta jest tak okrutna, że nawet mieszkańcy tychże obozów nie mogą czuć się bezpiecznie- bywają ofiarami napadów i gwałtów.
Koszt wojny dla gospodarki Sudanu można szacować na dwa miliony dolarów dziennie, co spowodowane jest zaistnieniem bardzo niekorzystnych warunków odstraszających potencjalnych inwestorów. Funkcjonowanie w warunkach zagrożenia zamiast rozwoju powoduje nierównowagę i paraliż gospodarczy, czego przejawami są:
• zmniejszenie wielkości PKB,
• rosnąca inflacja,
• wysoki poziom bezrobocia,
• słaby rozwój usług publicznych i użyteczności publicznej.
Taka sytuacja ma fatalny wpływ na zdrowie i edukację mieszkańców.
Wielkość PKB – mimo ogromnego bogactwa naturalnego Sudanu – nie przekracza 52 miliardów dolarów (w 2001 r.), podczas gdy przykładowo ogółem w takim kraju jak Korea Południowa, która wraz z Sudanem została sklasyfikowana przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy w latach sześćdziesiątych jako “beznadziejne przykłady” PKB wynosił 472 miliardów dolarów. Dochód na osobę w Sudanie nie przekracza 400 dolarów rocznie podczas gdy w Korei wzrósł do 9840 dolarów.
Stopa bezrobocia w Sudanie wynosi 18,7 procent, według szacunków w 2002 roku. Tak wysoki poziom bezrobocia przekłada się w praktyce na powstawanie ogromnych problemów społecznych. W sytuacji kiedy 40% ludności w Sudanie jest w wieku do dziesięciu lat, wydaje się, że w dającej się przewidzieć przyszłości jeżeli nie dojdzie do diametralnej zmiany sytuacji na rynku pracy, to kolejne pokolenia młodych ludzi będą pozostawały bez pracy.
Zamiast korzystania z bogactw naturalnych ma tu miejsce przestępcza eksploatacja lasów zagrażająca utrzymaniu równowagi ekologicznej.
Edukacja i ochrona zdrowia
Wysoki poziomu analfabetyzmu w Sudanie jest czynnikiem dodatkowo utrudniającym rozwój. Zgodnie z szacunkami w roku 2003, 61,1% ogółu ludności tego kraju nie potrafi czytać ani pisać.
Biorąc pod uwagę obecne działania nie wydaje się, aby były szanse na poprawę w tym zakresie w najbliższym czasie. Przykładowo, wydatki na edukację w Sudanie w latach 1995-1997 nie przekraczały 1,4% PKB, podczas gdy wskaźnik ten wynosił, odpowiednio, w krajach takich jak Wybrzeże Kości Słoniowej 5%, Kenia 6% i 10% na Seszelach. Jednocześnie wielkość wydatków wojskowych w Sudanie wynosi prawie trzy razy więcej niż to, co przeznaczono na edukację.
Jeśli chodzi o wpływ prowadzonych działań wojennych na kwestie zdrowotne, to wskaźnik śmiertelności dzieci poniżej piątego roku w Sudanie jest jednym z najwyższych nie tylko w Afryce, ale i na świecie i wynosi 116 zgonów na tysiąc osób. Przykładowo, w Jordanii, która nie posiada tylu zasobów naturalnych co Sudan, wskaźnik ten wynosi 5 na 1000. Przyczyny tak dużej śmiertelności w Sudanie są następujące:
- niedożywienie i choroby z nim związane,
- brak wiedzy wśród ludności na temat zdrowia,
- niedostatek usług profilaktycznych i leczniczych.
- epidemie groźnych chorób jak odra, polio, gruźlica, błonica, krztusiec i tężec, zwłaszcza wśród dzieci z Południa.
Pogorszenie stanu zdrowia w Sudanie nie dotyczy niestety tylko Południa. Woda pitna jest dostępna tylko dla 25% populacji, co oznacza, że 75% Sudańczyków używa wody niezdatnej do celów spożywczych, narażając się na poważne konsekwencje zdrowotne.
Usługi publiczne już przed wojną nie były w dobrej kondycji, a pogorszenie się ich stanu obecnie nie pozostaje bez wpływu na jakość życia obywateli. Ludność w poszukiwaniu lepszego życia migruje ze wsi do miast. Ludność miejska w Sudanie w roku 1975 stanowiła 18,9%, a w 2000r wzrosła do 36,1% . Szacuje się, że w 2015r. może stanowić nawet do 48,7%, co może doprowadzić do upadku rolnictwa w związku z kurczeniem się liczby siły roboczej na wsi.
Oprócz przedstawionych problemów wymienić należy jeszcze niewydolność kolejnych rządów w Sudanie, a w szczególności obecnego rządu. Od czasu odzyskania niepodległości nie udaje się znaleźć skutecznych środków do rozwiązania kryzysu w tym kraju. Brakuje dobrych programów rozwojowych, ktore mogłyby skutecznie pomóc w rozwiązaniu głównych problemów, takich jak ochrona zdrowia, poziom edukacji i zapewnienie żywności. Sudan doświadczył kilku przewrotów wojskowych, władzy autorytarnej, nękania korupcją, uprzedzeń rasowych i wojen plemiennych. Wszelkie te niepokoje niosące ze sobą zniszczenia, brak stabilności i konflikty doprowadziły do wydzielenia Sudanu Południowego jako oddzielnego, niezależnego państwa w lipcu 2011 roku, co nie położyło kresu niepokojom w tym regionie. Nadal z powodu ubóstwa, migracji i konfliktów w Darfurze i Kordofanie Południowym Sudan zagrożony jest kolejnymi podziałami.
Nagmeldin Karamalla