Jakiś czas temu przeglądając przypadkowe filmy na youtube, natknęłam się na kilka odcinków “Pamiętników z Wakacji”. Cały program przesycony jest stereotypami w wielorakiej formie. Jako że każdy odcinek opowiada w para-dokumentalnym stylu losy kilku osób z Polski spędzających wakacje za granicą, stereotypy te najpierw koncentrują się na rodakach, a później na ‘zagranicy’, włącznie z osobami innej narodowości.
Jeden z odcinków opowiada o rodzinie spędzającej wakacje w hiszpańskim kurorcie. W skrócie: mąż decyduje, że woli oglądać mecz i pić piwo, podczas gdy jego żona, czując się niedocenioną i nieszanowaną, wybiera się na samotny spacer po plaży. Tam spotyka Senegalczyka, który, jak sama określa, okazał się wspaniałym mężczyzną dającym jej zrozumienie i… adorację.
Abstrahując od biegu zdarzeń, w tym odcinku jest jeden zasadniczy problem.
Otóż, Senegalczyk z plaży w Lloret de Mar ma na imię Oke Obeng. Imię to prawdopodobnie brzmi wystarczająco obco aby podtrzymać stereotyp szeroko pojętej egzotyki. Rzecz w tym, że z niewielką trudnością można dowieść, że nie jest to imię senegalskie… Owszem, Oke to imię używane na Hawajach, wywodzące się od już mniej egzotycznego imienia Oskar. Bliżej Senegalu, imienia Oke używa się w Nigerii, zazwyczaj jako skrót czy zdrobnienie od dłuższego imienia. Przykładem takich imion może być Okechukwu- męskie imię pochodzenia Ibo, czy Ejovwoke i Okeoghene- oba imiona używane na północy Nigerii wśród takich grup etnicznych jak Urhobo i Ijaw i nadawawne zarówno chłopcom jak i dziewczynkom.
Nazwisko Obeng funkcjonuje natomiast w Ghanie. Dystans z Dakaru do Akry jest porównywalny do trasy pomiędzy Warszawą a Erewaniem, stolicą Armenii. Ktokolwiek wymyślił to wielce egzotyczne imię dla senegalskiego bohatera wymyślił je bardzo źle. Czego możemy nauczyć się z tego odcinka Pamiętników z Wakacji? Że pomieszanie nigeryjskiego imienia z ghańskim nazwiskiem nie utworzy senegalskiego imienia.
Imiona w Senegalu w grubsza zakwalifikować można do trzech grup. Wyróżniamy imiona pochodzenia arabskiego, europejskiego- szczególnie frankofońskie, oraz imiona tradycyjne. Do pierwszej grupy zaliczymy takie imiona męskie jak Mamadou, Ibrahima, Cheikh, Babacar, Ousmane, Abdoulaye i Fallou. Żeńskie imiona to na przykład Fatou, Mariama, Aminata, Bintou, czy Aicha. Imiona te często różnią się pisownią (Aisha, Aicha) i mogą mieć kilka form pochodnych (Fatou- Fatoumata, Bintou- Bineta). Znaczna część tych imion jest używana w sąsiednich krajach, w szczególności w Mali, Gwinei czy Burkinie Faso.
Imiona pochodzenia francuskiego są mniej popularne i są nadawanie głównie w niemuzułmańskich rodzinach, które stanowią znaczną mniejszość w Senegalu. Wśród nich pojawiają się wszelkie francuskie imiona takiej jak Jean, Pierre, Paul, Jules, Jacques czy Antoine dla mężczyzn, i Marie, Anne, Christina czy Thérèse dla kobiet. Jednakże warto zauważyć, że imiona nadawane we Francji nie koniecznie cieszą się popularnością w Senegalu, i vice versa.
Ponadto, w Senegalu pojawiają się także imiona tradycyjne jak na przykład Diegane czy Gnilene ( w takiej formie nadawane chłopcom). Ciekawym przykładem tradycyjnego imienia jest Ken Bougoul. Imię to w języków wolof oznacza nikt nie chce. Jak w wielu kulturach afrykańskich, takie imię nadaje się aby “zniechęcało” nieszczęścia, szczególnie jeśli starsze potomstwo w rodzinnie zmarło w dzieciństwie.
Jeśli chodzi o nazwiska, wiele z nich jest bardzo powszechnych, dzięki czemu łatwo rozpoznać, że mamy do czynienia z nazwiskiem senegalskim. Niemniej jednak nazwiska te wywodzą się z różnych grup etnicznych. Na przykład Diouf, Diene, Ndiaye i Sarr są powszechne wśród Sererów, Badji, Bassene i Coly wśród Diola, a Ba, Diallo, Barry i Baldé są popularnymi nazwiskami wśród Tukulerów I Fulanów.
Skonstruowanie senegalskiego imienia nie powinno być dużym wysiłkiem, szczególności w dobie Wikipedii i Facebooka. Oke Obeng to świadectwo wielkiej ignorancji. Ignorancji w wymiarze: ‘jak stąd do Afryki’.
Izabela Jelonek