Afryka z całą swoją złożonością, jak każdy inny kontynent, jest integralną częścią świata, w którym żyjemy. Świata, w którym żyć będą też ci, którzy dziś są rozpoczynającymi naukę maluchami. To dlatego powstała nasza publikacja „Gry i zabawy afrykańskie” – piszą we wstępie do tej książki jej redaktorki Marta Jackowska i Hanna Rubinkowska.
Pod koniec lat siedemdziesiątych XX wieku Edward Said napisał: „Orient jest tylko europejskim wyobrażeniem Wschodu, jest tworem słabo związanym z rzeczywistością tego świata, a tylko ze słabym pojęciem, jakie Europejczycy o nim mają”. Czyż nie tak samo jest z Afryką? Czym bowiem jest Afryka jako pojęcie, jeśli nie wspólnym wyobrażeniem o świecie leżącym na południe od Europy i wcieleniem tego wyobrażenia w życie?
Wiedzę o Afryce czerpiemy z wielu źródeł. Nie są to tylko gromadzone przez biblioteki książki, ale także internet, prasa i telewizja. Pomimo to wiedza ta jest najczęściej powierzchowna. Jest stereotypowa, przestarzała, naznaczona historią przemocy, niechęci, a przede wszystkim jest nierzetelna. Potwierdzeniem tego może być proste doświadczenie: co znajdzie użytkownik internetu, kiedy wpisze w wyszukiwarkę hasło „Afryka”? Oto pierwsze informacje, jakie się pojawią na ekranie:
„Afrykę zamieszkuje ok. 900 mln ludzi (2010). Ma najwyższy na świecie przyrost (24‰ rocznie) i jest ‘najmłodszym’ kontynentem na Ziemi – dzieci (0–14 lat) stanowią ok. 44%. Afryka ma najniższy PKB na 1 mieszk. (895 dolarów USA), najkrótszą średnią życia (47 lat), a także największą liczbę zakażonych wirusem HIV (ok. 24,9 mln, czyli ok. 64,3% zakażonych na całym świecie). Afryka jest najbiedniejszym kontynentem na kuli ziemskiej, dotkniętym wieloma plagami – takimi jak malaria oraz AIDS – a także miejscem, gdzie większa część ludności cierpi na niedożywienie lub nawet głód. W wielu krajach Afryki wciąż trwają wojny domowe i rozmaitego rodzaju konflikty zbrojne. (…) Jest najsłabiej zurbanizowanym kontynentem (ok. 39% ludności mieszka w miastach)”
Takie jest więc nasze wyobrażenie o Afryce: to kontynent głodu, biedy, chorób, kontynent nękany wojnami. Inne popularne wyobrażenie o Afryce to dzika przyroda, nieprzebyte tropikalne lasy i niedostępne sawanny, na których pasą się zwierzęta. Tak więc Afryka kojarzy się albo z piękną przyrodą, albo z ludzką tragedią. Przede wszystkim zaś – a nie ma nic bardziej błędnego – w powszechnym wyobrażeniu jest monolitem zamieszkanym przez ludzi mówiących jednym językiem, mającym jedynie różne dialekty, jednakowo postrzegających świat i podobnie się zachowujących – czyli ludzi o wspólnej kulturze. Można powiedzieć, że powszechne wyobrażenie o życiu w Afryce, o jej mieszkańcach i ich kulturach jest w znacznym stopniu wynikiem niewiedzy.
W Polsce pojawia się coraz więcej przybyszów z krajów afrykańskich. Decydują się spędzić tu życie i wychować swoje dzieci. Dlatego polska edukacja musi wywiązać się nie tylko z zadania przekazania uczniom coraz szerszych obszarów wiedzy, lecz także przygotować polskie dzieci do życia w społeczeństwie, w którym część jego pełnoprawnych członków dorastała w odmiennych kulturach. Zadanie takie powinna spełniać edukacja międzykulturowa, w której nurt wpisuje się niniejsza publikacja. Niniejszy zestaw edukacyjny ma przybliżyć dzieciom różnorodność kultur mieszkańców Afryki.
Granice leżących na tym kontynencie pięćdziesięciu czterech państw zostały wykreślone na mapie w okresie kolonializmu bez uwzględnienia kulturowych, etnicznych czy historycznych granic. Często są granicami sztucznymi. Celem tej publikacji jest także zweryfikowanie powszechnego, dość smutnego
obrazu tego kontynentu, a przede wszystkim przybliżenie dzieciom świata ich afrykańskich rówieśników. Świata, który często niewiele się różni od świata naszych maluchów. Jak można przeczytać w „Grach i zabawach afrykańskich”, dzieci bawią się w dom, w wyimaginowaną dziecięcą wojnę, i to bez względu na to, czy żyją w kraju, w którym panuje pokój, czy cierpią, doświadczając wojny. Bawią się też w ciuciubabkę, grają w gry zręcznościowe. Dziewczynki przebierają lalki Barbie,
wszyscy chętnie grają w gry komputerowe. Prezentowane w niniejszej książce gry i zabawy mają pokazać polskim uczniom, że świat dziecka w Afryce to nie tylko walki i głód, ale też szczęście i beztroska. Dla nauczyciela gry te mają być pretekstem do budzenia zaciekawienia inną
kulturą i uczenia tolerancji wobec Innego, który przecież może się stać najlepszym towarzyszem zabawy patykami, piłką czy lalką. Polskie dzieci czekają na długie ciepłe letnie wieczory, by móc się bawić na podwórkach. W innych częściach świata dzieci czekają na pełnię księżyca, dzięki której – jak polskie dzieci latem – będą mogły grać w piłkę po zapadnięciu zmierzchu.
Marta Jackowska i Hanna Rubinkowska
Publikacji o grach i zabawach towarzyszy wznowienie poradnika dla nauczycieli przygotowanego przez Fundację „Afryka Inaczej”, „Jak mówić polskim dzieciom o dzieciach Afryki?”.
Pobierz publikację „Gry i zabawy afrykańskie”!
Pobierz nowe wydanie poradnika „Jak mówić polskim dzieciom o dzieciach Afryki?”!
Publikacja współfinansowana w ramach programu polskiej współpracy rozwojowej Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP w 2011 r.