Gumbe jest popularnym rytmem griotów – Lambat – Gwinei Bissau. Super Mama Djombo – SMD był jednym z największych zespołów electro-roots zachodnioafrykańskich lat 70’ i początku 80’. Ta 15-osobowa formacja kreowała i lansowała współczesną wersję gumbe.
Zespół powstał w obozie dla skautów, gdzie spotkała się czwórka przyjacół. Najmłodszy miał 6 lat. Wkrótce zaczęli grywać na weselach w Bissau. Członkowie zespołu dorastali w burzliwych czasach walki o wyzwolenie, kiedy najważniejsza była PAIGC (Partido Africano da Independencia da Guine e Cabo Verde), partia na rzecz niepodległości dwóch kolonii portugalskich: Gwinei i wysp Cabo Verde. Działacze PAIGC zaangażowali zespół do utrzymywania kontaktu z ludnością na prowincji i do podziemnej agitacji w miastach. Był rok 1959. W następnych latach Mama Djombo zamienił się z w „świętego ducha”, do którego odwoływano się, by chronił bohaterów walczących o niepodległość.
Członkowie SMD szybko stali się ukochaną narodową orkiestrą Gwinei. Kapela była pierwszym wyrazem tożsamości młodego niepodległego kraju. Występowała regularnie na wiecach prezydenta Luisa Cabrala a ich koncerty były emitowane na żywo przez publiczne radio. Zabłysnęli podczas 11. Youth Music Festival na Kubie w 1978 roku.
Na początku 1980 roku zespól pojechał do Lizbony na sesję nagraniową. Powstał tam pierwszy album „Na Cambanca”, który zawierał piosenki dobrze znanego repertuaru, ale po powrocie z Portugalii sława i prestiż zespołu rosły jeszcze bardziej. Piosenka „Pamparida” stała się wielkim hitem w całej zachodniej Afryce (pamiętam doskonale ten kawałek w klubie mojego liceum Blaise Diagne). W domach, kiedy utwór był puszczany w radiu, przerywano wszystko, aby tańczyć. Nawet podczas obiadu!
Kiedy SMD zagrał na stadionie w Senegalu, przed nim wystąpił młody, mało znany wtedy, Youssou Ndour. Pukano ze wszystkich stron, posypały się propozycje na afrykańskie i europejskie tournee, nagrania płyt. Niestety. Zespół był adoptowanym dzieckiem rewolucji. Jak powiedzieć prezydentowi Cabralowi, że jest tyle ofert od kapitalistów z Gambii, Senegalu, Francji czy Portugalii?
W 1980 roku Luis Cabral stracił władzę w wyniku zamachu stanu. Nowy reżim źle patrzył na zespół-maskotkę starej władzy. To był początek końca SMD, który nastąpił w 86’.
Muzycy wydali jeszcze kilka płyt po „Na Cabanca”. Drugi album „Festival” nagrany po triumfalnym tournee na Kubie, zawiera nowe kompozycje z zachwycającym utworem „Julia”. Kolejne płyty (winylowe) to „Sol Maior Para Comandante”, „Mandjuana”, „A Memoria de Famara Mane”. W 2003 roku Firma Cobiana wydała piękną kompilację na CD „Super Mama Djombo” podsumowującą twórczość zespołu od lat 70’. Nawet jeśli teksty były czasami zwykłą listą bohaterów rewolucji, płynność gitarzysty Tundu, nazwanego „diamentowe palce”, zabierają słuchacza na wyższe poziomy kultury mandingo. Zespół komponował muzykę do filmu „Udju azul diYonta” (1992), którego akcja toczy się w stolicy Bissau. Namówił ich do tego reżyser i rodak Flora Gomes autor m.in. filmu Nha Fala, pokazywanego już w Polsce na festiwalu Afrykamera.
Mamadou