Od ponad dekady polscy obserwatorzy wchodzą w skład wielonarodowego kontyngentu Misji Organizacji Narodów Zjednoczonych w Etiopii i Erytrei. Nadzorują proces demilitaryzacji strefy granicznej i pomoc humanitarną w regionie Rogu Afryki.
Początek separatyzmu erytrejskiego datuje się na okres powstawanie pierwszych ruchów politycznych w okresie zależności kolonialnej od Wielkiej Brytanii. Część Erytrejczyków wyznających islam dążyła do utworzenia niezależnego kraju, część chrześcijan postulowała zjednoczenie się z Tigraj. Po zakończeniu II wojny na V Sesji Zgromadzenia Ogólnego ONZ 2 grudnia 1950 roku zdecydowano o włączeniu Erytrei do Etiopii. Zakładano, iż prowincja ta posiadać będzie szeroką autonomię. Już 1962 roku zastraszony przez etiopskiego cesarza parlament erytrejski przegłosował ustawę likwidującą federację. Migranci polityczni z Erytrei zyskali z kolei poparcie sąsiednich państw arabskich, niezadowolonych ze wzrostu wpływu w Rogu Afryki Etiopii – chrześcijańskiego państwa, popieranego przez USA i Izrael. Już w 1960 roku w Kairze uformowano Erytrejski Front Wyzwolenia (Eritrean Liberation Front) oraz Erytrejską Armię Wyzwolenia (Eritrean Liberation Army), wspierane przez Libię, Irak, Iran, Syrię, a także przez ZSRR i Chiny. W 1972 roku powstał Front Wyzwolenia Ludu Erytrei (Eritraen People`a Liberation Forces) na czele z Isajasem Ifewerki. W połowie lat pięćdziesiątych, po obaleniu cesarza i objęciu władzy przez Derg na czele z Mengystu Hajle Mariamem, na granicy erytrejsko-etiopskiej wybuchła regularna wojna. Sytuacja taka trwała aż do upadku Mengystu w 1989 roku i zajęcia przez erytrejskich powstańców Asmary w 1991 roku. Od połowy lat dziewięćdziesiątych odżył resentymenty między Etiopczykami a Erytrejczykami. Na różnice religijne (chrześcijaństwo contra islam), etniczne (Oromo i Amharowie contra Tigrajczycy) nałożyły się kwestie ekonomiczne – Erytrea podniosła opłaty za korzystanie z portów oraz wprowadziła własną walutę. Otwarta wojna wybuchła w 1998 roku[1].
W 2000 roku, dzięki mediacji Algierii i Organizacji Jedności Afrykańskiej, w Algierze podpisano porozumienie pokojowe. Wkrótce wybuchły jednak walki. Nałożenie sankcji międzynarodowych na oba kraje uspokoiło sytuację. Na mocy rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 1312 z 31 lipca 2000 roku powołano Misję Organizacji Narodów Zjednoczonych w Etiopii i Erytrei (United Nations Mission in Ethiopia and Eritrea – UNMEE)[2]. Mandat UNMEE doprecyzowała rezolucja nr 3120 z 15 września 2000 roku[3]. Siedziby misji znajdują się zarówno w Erytrei (Asmara oraz Berentu i Assab), jak i w Etiopii (Addis Abeba, Adigrat)
Celem UNMEE jest nadzorowanie utrzymania porozumień pokojowych między Etiopią a Erytreą, monitorowanie odwrotu wojsk etiopskich i erytrejskich z terenów strefy bezpieczeństwa, oddzielającej na szerokości 25 km zwaśnione kraje, usprawnienie wymiany jeńców wojennych, niesienie pomocy humanitarnej, rozminowywanie obszaru nadgranicznego, zapewnienie wsparcia logistyczno-administracyjnego dla Biur Polowych Komisji Granicznej (Field Offices of the Boundary Commission). Do innych zadań UNMEE należy także edukacja społeczna w sprawie przeciwdziałania rozprzestrzenianiu się AIDS. Kontyngent UNMEE tworzy ok. 1500 osób, pochodzących z blisko 50 krajów, w tym sześciu z Polski.
Warto dodać, że z działalnością UNMEE wiąże się początek funkcjonowania Wielonarodowej Brygady Szybkiego Rozwinięcia (Stand-by Hight Readnest Brigade – SHIRBRIG), działającej w latach 2000-2009 w ramach Systemu Szybkiego Rozmieszczenia ONZ[4]. SHIRBRIG uczestniczyła w kilku misjach realizowanych na terenie Afryki, ograniczając się najczęściej do wysyłania ekspertów-oficerów (m.in. misje UNMEE, UNMIL, UNMIS, MINURCAT). Czesław Marcinkowski nazywa SHIRBRIG „formacją kadłubowa, której użycie uzależnione jest od decyzji politycznej wielu państw”[5]. Po raz pierwszy SHIRBRIG wysłano do Etiopii.
Maciej Miszczak, Błażej Popławski
[1] Szerzej na temat genezy i przebiegu konfliktu erytrejsko-etiopskiego: S. Gebru, Geneza konfliktu etiopsko-erytrejskiego, “Investigationes Linguisticae” 2003, No. IX, s. 51-63; L. Łykowska, Etiopia od lipca 1991 do 1998, w: Historia i współczesność, red. J. Mantel-Niećko, M. Ząbek, Warszawa 1999, s. 203-234; D. Hartleb-Wroczyńska, Powstanie państwa erytrejskiego, w: ibidem, s. 235-284; J. Mantel-Niećko, M. Ząbek, Współczesność. Międzynarodowe i wewnętrzne problemy Rogu Afryki, w: ibidem, s. 415-439; W. Lizak, Etiopia-Erytrea: wojna w Rogu Afryki, w: Stosunki międzynarodowe w Afryce, red. J.J. Milewski, W.Lizak, Warszawa 2002, s. 219-236.
[2] Tekst rezolucji: http://www.undemocracy.com/S-RES-1312%282000%29.pdf, dostęp 25.03.2012.
[3] Tekst rezolucji: http://daccess-dds-ny.un.org/doc/UNDOC/GEN/N00/644/95/PDF/N0064495.pdf?OpenElement, oficjalna strona misji: http://unmee.unmissions.org/, dostęp 25.03.2012.
[4] J.A. Koops, The European Union as Integrative Power?, Brussels 2011, s. 408-409.
[5] C. Marcinkowski, Istota i ewolucja misji pokojowych ONZ, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 2011, R. XII (LXIII), nr 5 (238), s. 18.