Pomimo, że Gwinea Bissau jest małym krajem w skali Afryki, to zamieszkują ją różne ludy. Dziś mówi się o dwudziestu grupach etnicznych, dla których to niewielkie państwo stało się domem. Przegląd zaczynamy od ludów zamieszkujących północ Gwinei Bissau.
Balanta
Najważniejszą grupą etniczną Gwinei Bissau są Balanta. Stanowią 1/3 mieszkańców tego kraju. Ich głównym zajęciem jest rolnictwo, w tym uprawa nanercza zachodniego i ryżu. Równie ważną rolę odgrywa hodowla bydła. W tradycji Balanta towarzyszy on istotnym momentom życia. Mężczyzna z ludu Balanta musiał np. ukraść woła, aby udowodnić odwagę swojej przyszłej małżonce.
Balanta nie żyją w hierarchicznej strukturze. Ich społecznośc jest wspólnotą równych ludzi, w której każda rodzina pracuje na ziemi, będącej własnością zamieszkanej przez nią wsi. Balanta nie mają ani wodza ani lidera. Wszystkie ważne dezcyzje podejmuje rada starszych. Aby stać się jej członkiem należy przejść cały proces wtajemniczenia, w tym obrzezanie. Obowiązkowy jest też udział w próbie świętego lasu. Obrzezanie jest dokonywane późno, często w wieku powyżej 40 lat. Zanim do niego dojdzie mężczyzna musi mieć żonę i dzieci. Tylko taki Balanta może nosić czerwoną czapkę, stanowiącą oznakę przejścia całego procesu inicjacji – nosił ją między innymi gwinejski prezydent, Kumba Yala. Czerwona czapka mówi o noszącym ją mężczyźnie, że zasługuje na szacunek i jest odpowiedzialny.
Balanta cieszą się reputacją wojowników. Podczas walki o niepodleglość Gwinei (1963-1974), stanęli po stronie ruchu antykolonialnego, podejmując działania partyzanckie przeciwko Portugalczykom.
To przywiązanie do tradycji sprawia, że Balanta są w większości animistami. Tylko część rodzin, mieszkających w miastach to chrześcijanie wyznania katolickiego. Szacuje się,że w Gwinei Bissau mieszka 420 tysięcy Balanta. Zajmują północ kraju, przy czym pod koniec XIX wieku przenieśli się w stronę Bissau i prowincji Tomabali oraz Quinara. Poza granicami tego kraju ich domem są senegalskie Casmance i Gambia.
Bijagos
Najbardziej tajemnicza wspólnota Gwinei Bissau to lud Bijagos, obecny na archipelagu o tej samej nazwie. Bijagos symbolizują opór Gwinejczyków. Tak naprawdę aż do czasów ogłoszenia niepodległości byli jedynym ludem, który nie dał się do końca podporządkować Portugalczykom.
Bijagos są tajemniczą wspólnotą. Od wieków chronili dostepu do swojej tradycji. Ułatwiało im to miejsce, w którym mieszkają. Kiedyś wyprawiali się też na wybrzeże Gwinei, które często atakowali. W okresie handlu niewolnikami, dali się poznać jako ich handlarze. Pomagały im w tym długie łodzie, przystosowane do pływania po oceanie, do których mieściło się do 70 osób. Dziś Bijagos zajmują się rolnictwem i rybołówstwem.
Niektóre wyspy Bijagos nie zostały nigdy zasiedlone, bo zabraniają tego wierzenia mieszkańców archipelagu. Te święte miejsca są pilnowane przez przypisane im klany. Nie mogą tam być chowani zmarli i wznoszone domy, nie mogą wchodzić osoby , które nie przeszły inicjacji bądź nie należą do klanu. Nie można też w nich uprawiać seksu i przelewać krwi ludzi oraz zwierząt.
Obecnie zamieszkana jest połowa wysp archipelagu. W sumie, ludzie z Bijagos, to 25 tysięcy mieszkańców Gwinei Bissau. Według tradycji młodzi Bijagos nie pracują do 22 roku życia. Dopiero po osiągnięciu tego wieku przechodzą inicjację, podczas której muszą opuścić swoją rodzinną wieś. Zanim staną się mężczyznami opiekuje się nimi rodzina. Warto też wiedzieć, że lud Bijagos jest społecznością matriarchalną. To kobiety wybierają swoich mężów, a nie odwrotnie.
Pepels
Pepels to kolejny lud Gwinei Bissau. Ich ziemie są położone w rejonie stolicy, Bissau i w sąsiednim regionie Biombo. Najbardziej znanym przedstawicielem tej grupy etnicznej jest prezydent Nino Vieira. Są podobnie jak wiele innych ludów rolnikami. Zresztą mają dostęp do najżyźniejszych ziem, na których są dobre warunki do uprawy ryżu.
Językowo i kulturowo są bliscy ludom Mankagnes i Manjak. Większość z nich to katolicy. Na wzór grupy etnicznej Manjak przyjmują nazwiska pochodzenia portugalskiego: Pereira, Lopes, Vieira, Correia, Monteiro, Ca…
Dziś Pepels zamieszkują w Gwinei Bissau (ich liczba wynosi 110 tysięcy) oraz w senegalskim Casamance i Gwinei. Pomimo, że są jedną z mniejszych grup etnicznych są dosyć wpływowym ludem.
Ludność Gwinei Bissau: liczba – 1 590 000 (rok 2005), w tym Balanta 30%, Fula 20%, Manjak 14%, Mandinka 13%, Pepels 7%, inni 16%; religie – wierzenia tradycyjne 50%, islam 45%, chrześcijaństwo 5%.