Kim są Maurowie? (1)

afryka.org Czytelnia Poznaj Afrykę! Kim są Maurowie? (1)

Kim są Maurowie? Prawidłowa odpowiedź brzmi: potomkami Arabów i Berberów. Ich ojczyzną jest Mauretania. Problem polega na tym, że obok arabsko-berberskich Maurów – biali Maurowie – pojawili się również czarni Maurowie. Ci ostatni, z pochodzenia niewolnicy, przeszli proces „mauryzacji” tożsamości i obyczajów. Dlatego słowo Maur oznacza w Mauretanii, także tych, którzy nie urodzili się Maurami.

Społeczność Maurów jest niezwykle podzielona. Dzielą ją granice wyznaczone przez zajmowaną pozycję społeczną i pochodzenie etniczne. Są wolni Maurowie i Maurowie, cieszący się statusem sługi. Są szlechetnie urodzeni oraz poddani im trybutariusze, artyści i niewolnicy.Podziały te okazały się bardzo trwałe i są obecne do dziś.

Od wojowników do niewolników

Elitę wśród Maurów stanowią wojownicy (hassani) i przywódcy religijni (zawaya) znani jako marabuci. Obie grupy wiążą swoją tradycję i pochodzenie w większym stopniu z Arabami niż z Berberami. Niższy poziom drabiny społecznej zajmują wasale uiszczający trybut (zenaga). Są oni Berberami podbitymi przez Arabów. Tym samym nie należą do ścisłej mauryjskiej elity. Jednak wojownicy, marabuci i wreszcie zenaga tworzą jedną grupę, określaną mianem białych Maurów (bidan).

Schodząc niżej funkcjonują grupy (można je określić mianem pośrednich między białymi i czarnymi Maurami) rzemieślników i artystów zorganizowane w kasty. Ich członkowie mogą zawierać związki małżeńskie tylko w ramach kasty, do której należą. Mauretańskim odpowiednikiem znanych z zachodniej Afryki griotów (opowiadaczy historii i muzyków) są ighyuwa. Natomiast dół drabiny społecznej w Mauretanii określa się mianem czarnych Maurów – wywodzą się spośród czarnych Afrykańczyków. Pełnią oni rolę służebną wobec „białych” Maurów. Są po prostu niewolnikami, włączonymi do mauryjskiej społeczności.

Uzasadnieniu tych podziałów służą mity o pochodzeniu poszczególnych grup. Rzemieślnicy i muzycy mają być według tradycji semickiego pochodzenia. Rybacy Imraguen, żyjący w rejonie Nouadhibou uznawani są za potomków pierwszych czarnych mieszkańców Mauretanii, ludu Bafour, który wyemigrował na południe przed postępującą pustynią. Z kolei niewielkie grupy myśliwych pochodzą od pierwszych mieszkańców Sahary, w tym wypadku utożsamianych z Berberami.

Elita

Los mauryjskiej społeczności znajduje się w rękach wojowników i marabutów. W czasach inwazji arabskiej, z którą przyszli wojownicy, zawarli oni ze sobą sojusz. Na jego mocy wojownicy chronili marabutów, w zamian za wsparcie uzbrojonych opiekunów.

Ze względu na rolę jaką odgrywali przywódcy religijni, sojusz ten okazał się niezwykle skuteczny. W okresie kolonii francuskiej większość grup wojowników została spacyfikowana przez Francuzów i zamiast wojną zaczęła zajmować się hodowlą i handlem. Pomimo tego umowa o wzajemnym wspieraniu się wojowników i marabutów przetrwała.

Wasale

Inną rolę pełnią zenaga. Są potomkami wasali mających zobowiązania wobec wojowników i marabutów. Zenaga wykazują więcej cech wspólnych z Berberami i to właśnie z nimi identyfikowane są ich początki. Pomimo, że ich podział jest podobny do podziału mauryjskiej elity, na wojowników i marabutów, różni ich stosunek wasalny. Zenaga są do dziś w pewnym sensie poddanymi tej eliy. Nadal wykonują pracę na rzecz arabskich z pochodzenia wojowników i marabutów. Wynika to z historii. To właśnie zenaga zostali podbici przez Arabów i zmuszeni do zostania ich wasalami. Do dziś zajmują się stadami zwierząt należącymi do elit białych Maurów i wspierają ich rodziny.

Według tradycji zenaga byli zmuszeni do płacenia trybutu dla swoich dobrze urodzonych patronów. Pomimo zakazu jego uiszczania, wydanego przez francuskie władze kolonialne, trybut był uiszczany jeszcze 40 lat temu. Przybierał on dwie różne formy. Pierwszą był trybut indywidualny, zobowiązujący daną osobę do służby wojskowej bądź pomocy w nauce swoim mocodawcom. Druga miała charakter grupowy, była uiszczana przez okrśloną grupę, i oznaczała trybut w postaci przedmiotów.

Kasty

Kasty rzemieślinków i opowiadaczy historii pełniły służebną rolę wobec wojowników, marabutów i zenaga. Inne grupy – rybaków, osób zajmujących się pozyskiwaniem soli czy wędrownych myśliwych, ze względu na swoje małe znaczenie, znalazły się poza systemem kastowym.

Wśród rzemieślników warto wymienić kowali, jubilerów, kuśnierzy, stolarzy, garncarzy, szewców i krawców. Rzemiosła te są wykonywane przez mężczyzn. Pomimo swojego położenia na drabinie społecznej, rzemieślnicy zajmują dosyć ważne miejsce w mauretańskim społeczeństwie, ze względu na elitarny charakter wytwarzanych przez nich produktów.

Równie istotna jest rola opowiadaczy historii. Do tej kasty artystów „scenicznych” zaliczają się poeci, muzycy i wszyscy zajmujący się rozrywką. O ich pozycji zdecydowało duże znaczenie poezji i muzyki w społeczności Maurów. Z drugiej strony ci artyści, ze względu na przekonanie, że posiadają wiedzę magiczną, byli traktowani także jako zagrożenie. Natomiast mogli liczyć na opiekę mauryjskich elit. Wśród Maurów dominuje bowiem przekonanie, że do elity należy ten, kto może zapewnić opiekę i rozrywkę.

Cdn. 

(kofi) 

 Dokument bez tytułu