John Kofi Agyekum Kufuor zapamięta 7 stycznia jako ostatni dzień na fotelu prezydenta Ghany. Przekaże go, po dwóch kadencjach, swojemu rywalowi, Johnowi Atta Millsowi. Kim nył Kufuor? Jak doszedł do władzy? Jaką Ghanę zostawił swojemu następcy.
Skąd przyszedł?
Kufuor urodził się w Kumasi w 1938 roku w rodzinie królewskiej Oyoko, należącej do Aszantów, jednej z najważniejszych ghańskich grup etnicznych. Był siódmym z dziesięciu dzieci Nana Kwadwo Agyekum i królowej-matki Nana Ama Dapaah. Aszantowie mają za sobą ponad stuletnią tradycję funkcjonowania własnego państwa, które w XIX wieku podporządkowało swojej władzy prawie całe teryorium znajdujące się dziś w granicach Ghany.
Z racji swojego wzrostu, 1.93 metra, pochodzenia i wykształcenia nazywany jest „gigantycznym dżentelmenem”. Jest katolikiem, mężem Theresa Mensah i ojcem pięciu dzieci. Lubi podróżować, jest ciekawy świata, i do dziś wspomina przymusowe lądowanie samolotu na Saharze i noc spędzoną na pustyni. Poza polityką zajmuje się również prowadzeniem interesów. Nie ma jednak talentu mówcy, co zarzucali niechętni mu członkowie NPP. W karierze pomogły mu bez wątpienia pochodzenie i fakt przynależności do ludu Aszantów.
Edukacja i pierwsze kroki w polityce
Swoją edukację rozpoczął w Osei Tutu Boarding School, skąd przeszedł do Prempeh College. Później kontynuował naukę, studiując prawo na angielskich uczelniach, w tym na Uniwersytecie w Oksfordzie (1961-1964). Tam zdobył wykształcenie z zakesu filozofii, nauk politycznych i ekonomii.
Wykształcenie pomogło mu w karierze politycznej. Dostał się do parlamentu. Był wiceministrem spraw zagranicznych Ghany w rządzie Kofiego Busia (1969-1971). Przewodził ghańskiej delegacji na zgromadzenie generalne ONZ, ministerialne spotkania Organizacji Jedności Afrykańskiej (OJA) czy też szczyt Ruchu Państw Niezaangażowanych. Przez trzydzieści lat, do chwili objęcia fotela prezydenta Ghany uczestniczył w życiu politycznym swojego kraju na szczeblu lokalnym, we władzach lokalnych Kumasi jak i w zgromadzeniach konstytucyjnych w 1969 i 1979 roku. Był też założycielem kilku partii politycznych: Progress Party (1969), Popular Front Party (1979) i wreszcie obecnej New Patriotic Front (NPP).
Przez wszystkie lata swojej aktywności na scenie politycznej obserwował zmiany jakie zachodziły w Ghanie po kolejnych przewrotach na szczytach włądzy. W 1982 roku został zaproszony do tymczasowej rady obrony narodowej jako sekretarz do spraw władz lokalnych. Był w niej autorem nowej polityki lokalnej. Kufuor przeżył jednak rozczarowanie sposobem funkcjonwania rady i wystapił z jej szeregów.
Wielki powrót
Wielki powrót nastąpił wraz z przywróceniem demokracji w Gahnie po dekadzie rządów Jerry’ego Rawlingsa. W 1996 roku Kufuor wystartował w wyborach prezydenckich jako kandydat NPP. Zdobył w nich prawie 40 procent głosów, ale to wciąż było za mało, aby pokonać Rawlingsa. W 2000 roku Rawlings musiał zgodnie z zapisem konstytucji odejść, a Kufuor już jako lider NPP i jej kandydat na prezydenta wygrał wybory. Były one przełomowym momentem w dziejach współczesnej Ghany. Chociaż musiało dojść do drugiej tury, bo Kufuor w pierwszej zdobył mniej niż wymagane minimum ponad 50 procent głosów, w dogrywce zdystansował swojego rywala o kilka procent poparcia, zdobywając 56,9 procent.
W zwycięstwie pomogła mu deklaracja jego przeciwnika Johna Atta Millsa (dziś prezydenta Ghany). Mills stwierdził, że będzie we wszystkich sprawach konsultowała się ze swoim partyjnym kolegą i byłym prezydentem, Rawlingsem. Kufuor uoasabiał zmianę i chociaż jego przewaga nie była zbyt wielka, to w 2004 roku powtórzył swój sukces, tyle, że już w pierwszej turze zdobwając ponad 52 procent głosów. W swoich przemówieniach powtarzał, że Ghana powinna skończyć ze swoją zależnością od pomocy humanitarnej. Również jego partia, NPP, zagwarantowała sobie zwycięstwo w wyborach parlamentarnych.
W okresie swoich rządów Kufuor musiał zmierzyć się z wieloma problemami gospodarczymi. To podczas jego drugiej kadencji doszło do denominacji miejscowej waluty, cedi. Przeciwnicy Kufuora zaczęli zarzucać mu i jego ekipie korupcję i złe zarządzanie finansami państwa. Tymczasem Kufuor został przewodniczącym Unii Arykańskiej podczas sesji tej organizacji w latach 2007-2008, na których libijski przywódca Muammar Kadafi forsował – bez powodzenia – pomysł zjednoczenia Afryki w jedno super-państwo. Sam Kufuor pod koniec swoich rządów zasłynął ze swojego udziału w mediacji w kenijskim konflikcie. W ostatnim roku rządów znalazł się także pod ogniem krytyki ghańskich mediów, po tym jak do wiadomości publicznej dotarły wiadomości na temat wydatków ghańskiego rządu. Wśród nich znalazł się medal warty 33 tysięcy funtów, który został przyznany prezydentowi… Kufuorowi. Kufuor ustanowił nowy medal – Wielki Order Gwiazdy i Orłów Ghany – który miał trafiać do prezydentów Ghany, zasłużonych dla kraju. Jednak problem polegał na tym, że Kufuor sam sobie przyznał ten medal.
Mimo tych potknięć, Kufuor oddał władzę zgodnie z konstytucją po dwóch kadencjach. Przed samym odejściem zaapelował o spokój i respektowanie wyborczych wyników. Kandydat jego partii, Nana Akuffo-Addo – który nie był zresztą faworytem Kufuora – nie wygrał tych wyborów i fotel prezydenta powędrował do politycznego rywala Kufuora, Johna Atta Millsa. Tuż przed odejściem Kufuor zaapelował jeszcze o wydłużenie czasu trwania kadencji prezydenta z 4 do 5 lat.
Można powiedzieć, że Kufuor odszedł tuz przed rozpoczęciem najbardziej obiecującego okresu w dziejach Ghany. W 2010 roku ma rozpocząć się eksploatacja złóż ropy naftowej u wybrzeży tego kraju. W ręce rządzących trafi poważny zastrzyk pieniędzy. Kufuor będzie obserwował ten moment już poza siedzibą rządu.
Różnie można oceniać Kufuora. Na pewnospełnił już on swoje marzenie o włądzy. Jedno jest pewne – pokusa władzy nie dotknęła tego prezydenta i pod jego rządami w Ghanie zostały położone solidne fundamenty pod funkcjonowanie demokracji. Teraz jego następca musi skupić się na rozwiązaniu problemów społecznych i gospodarczych.