Jak Polacy postrzegają Afrykę i jej mieszkańców? Czy zaakceptują imigrantów z Afryki? Jakie skojarzenia towarzyszą słowom Afryka i Afrykanin? Czy słowo „Murzyn” jest obraźliwe?
Nie tylko te pytania zadaliśmy respondentom w ramach kompleksowego badania opinii publicznej, którego wyniki dziś zostały ogłoszone. Badania, które zostały przeprowadzone dwuetapowo, pięć lat po tym, jak po raz pierwszy sprawdziliśmy, co polskie społeczeństwo myśli o Afryce i jej mieszkańcach. Chcieliśmy ponownie sprawdzić, jakie opinie, a może stereotypy, funkcjonują w Polsce. Tym razem oprócz standardowych badań jakościowych i ilościowych, przeprowadziliśmy tez wywiady z samymi Afrykanami. Mamy zatem diagnozę Polacy a Afrykanie w roku 2015.
Co z tych badań wynika?
Z badań jasno wynika, że w porównaniu z poprzednim raportem, z 2010 roku, bardziej zamykamy się na inne kultury. Zmniejsza się też otwartość na imigrantów, co bez wątpienia wiąże się z doniesieniami na temat fali imigracji i działalnością radykalnych ugrupowań powiązanych z islamem. Ma też swoje źródło ekonomiczne – obawa o miejsce pracy, kryzys ekonomiczny i wyjazdy Polaków zagranicę. Na plus warto odnotować większą polaryzację opinii, większą otwartość wśród ludzi młodych, większe zainteresowanie Afryką. Badania pomogą zaplanować lepiej działania, które pozwolą przeciwdziałać dyskryminacji. Poznając opinię publiczną, otrzymaliśmy diagnozę, z której powinni korzystać wszyscy, tak osoby indywidualne. jak i instytucje oraz służby zajmujące się przeciwdziałaniem dyskryminacji i mają kontakt z cudzoziemcami.
Przejawy rasizmu w naszym kraju istnieją. Mówią nam o nich Afrykanie, którzy doświadczają ich regularnie na polskich ulicach. Wyjście z domu często wiąże się w ich przypadku ze stresem i poczuciem zagrożenia. Sytuacja powoli się poprawia, ale są miasta gdzie zmiany są zbyt wolne.
Akty rasizmu dostrzegają też młodzi ludzie w dużych miastach. Czują z tego powodu wstyd i zażenowanie.
Odsetek zdeklarowanych ksenofobów jest niewielki (z badań wynika, że takie poglądy ma co 9 Polak). Aktywnych rasistów jest jeszcze mniej. Ale to oni są widoczni i odpowiadają za to jak nieliczni Afrykanie i inni imigranci czują się w naszym kraju.
Jak można temu przeciwdziałać?
1. Rasizm symboliczny, w wersji „soft”
Występuje w języku i składa się z „niewinnych” powiedzonek, żartów, drobnych gestów,które ranią innych i budują wzajemny dystans. Wynika z ignorancji i braku wrażliwości. Na to każdy może reagować. Należy skończyć z normą tolerancji na brak tolerancji i na obrażanie innych. Przeciwdziałanie zależy jedynie od dobrej woli.
2. Rasizm twardy, agresja, ataki
Agresja werbalna oraz fizyczna jest przestępstwem i wymaga konsekwentnego działania instytucji państwa do tego powołanych. Pod naciskiem mediów i lokalnych środowisk obywatelskich to już się zaczyna dziać. Rośnie liczba spraw w prokuraturze, mniej jest umorzeń, policja skuteczniej ściga tego typu czyny.
To badanie pokazuje pierwsze efekty. Działania państwa zostały zauważone przez radykalne środowiska ksenofobiczne. Strach przed ściganiem i karą wpłynął na ograniczenie rasistowskiej retoryki i ujawniania chęci do agresji.
3. Promować działania pozytywne – edukować, budować pozytywny wizerunek Afryki, unikać generalizacji i walczyć ze stereotypami.
Dwa wcześniejsze punkty musi wspierać edukacja oraz wszelka działalność służąca wzajemnemu poznaniu się, przybliżająca ludzi i kulturę Afryki.
Jesteśmy przekonani, że proponowane działania wpłyną nie tylko na stosunek do imigrantów, ale również na nasz stosunek i zwiększenie szacunku do siebie nawzajem.
Zachęcamy do lektury podsumowania raportu z badań i zapoznania się z prezentacją, które posłużą – mamy taką nadzieję – przeciwdziałaniu dyskryminacji i ułatwią integrację Polaków i Afrykanów. Tu i teraz.
Paweł Duński, Paweł Średziński i Mamadou Diouf
Projekt “Afrykanie w Polsce – badanie i monitoring na rzecz zwalczania dyskryminacji”, realizowany w ramach dotacji otrzymanej z programu Obywatele dla Demokracji, finansowanego z Funduszy EOG, jest projektem o zasięgu ogólnopolskim i ma na celu sprawdzenie, jak po pięciu latach, od przeprowadzenia pierwszych kompleksowych badań na temat postrzegania Afryki i jej mieszkańców przez obywateli Polski oraz pierwszego monitoringu polskich mediów, zmienia się stosunek polskiego społeczeństwa i mediów wobec osób pochodzenia afrykańskiego.
W rezultacie projekt dostarczy kluczowych danych, niezbędnych do prowadzenia działań, które w sposób systemowy przeciwdziałają nietolerancji i dyskryminacji, w tym pomogą też lepiej zrozumieć współczesne źródła zjawiska mowy nienawiści. Jednocześnie projekt zajmie się grupą osób pochodzenia afrykańskiego, której nie są poświęcane dedykowane i odrębne badania, i będzie prowadzony przy bezpośrednim udziale Afrykanów.
Zobacz poprzednie wyniki badań i monitoringu prowadzonych przez naszą Fundację.
