Islam to religia, która dominuje w Mauretanii. Prawie wszyscy jej mieszkańcy, bez względu na swoją przynależność etniczną są muzułmanami. Zresztą sama Mauretania, od 1960 roku, jest republiką islamską.
Islam po mauretańsku
Po raz pierwszy islam dotarł do Mauretanii wraz z muzułmańskimi kupcami, którzy przenikali na obszar Afryki Zachodniej. Później dołączyli do nich członkowie bractw muzułmańskich. Zresztą od momentu, kiedy arabskie podboje dotarły do Afryki Północnej (początek VIII wieku) kwestią czasu była islamizacja Mauretanii.
Pierwsze konwersje nomadów z pustyni, nie osiągnęły takiej skali jak islamizacja Mauretanii za Almorawidów (XI wiek). Jednak nie oznaczało to przyjęcia islamu w czystej formie. W Mauretanii muzułmanie wciąż wierzą nie tylko w Allaha ale i w duchy i siły nadprzyrodzone. A te wierzenia mają związek z przedislamską przeszłością wielu Mauretańczyków, szczególnie tych, których określa się mianem czarnych Afrykańczyków, z południa Mauretanii.
Islam był wykorzystywany przez społeczność Maurów z Mauretanii do wyjaśnienia potrzeby posłuszeństwa niewolnika wobec jego pana. „Biali" muzułmanie z tego kraju twierdzą bowiem, że służba dla nich jest religijnym obowiązkiem każdego „czarnego" niewolnika. „Czarny" niewolnik, nawet jeśli wyznawał islam nie mógł dotykać Koranu za względu na swój „nieczysty" (czarny) kolor skóry. Nie był dopuszczany ani do odmawiania modlitw w meczecie ani do chodzenia do szkoły. Zgodnie z jednym z arabskich przysłów: „Raj niewolnika znajdował się u stóp jego pana".
Szariat i islamiści
Mauretański islam jest bardzo restrykcyjny w sprawie alkoholu. Zakaz jego sprzedaży i picia przez obywateli Mauretanii jest obowiązującym prawem (od 1986 roku). Wynika on z wprowadzenia szariatu (prawa islamskiego) jako mauretańskiego systemu prawnego w 1980 roku. Kara biczowania (40 batów za spożywanie alkoholu) czy obcięcia członków była wykonywana publicznie przez cztery pierwsze lata obowiązywania szariatu.
Jednak to, że w Mauretanii wprowadzono szariat nie oznaczało, że rządzili nią islamiści. Lata władzy sprawowanej przez pułkowników skutecznie ograniczały wpływ zwolenników radykalnego islamu na mauretańską politykę. Dowodem na to, może być nawiązanie stosunków dyplomatycznych z Izraelem (1999). Jednocześnie do więzień trafiali islamscy fundamentaliści, niechętnie widziani na wolności przez rządzących Mauretanią.
Tak naprawdę szansą na udział we władzy dla islamistów stały się pierwsze w pełni demokratyczne wybory parlamentarne z 2006 roku. Ale i w nich o bycie parlamentarzystą starali się co najwyżej umiarkowani islamiści. Wszystko wskazywało na to, że Mauretania uniknie losu krajów, które padły ofiarą fundamentalizmu islamskiego. To czy tak się stanie w przyszłości postawiły pod znakiem zapytania ataki z końca 2007 roku. Zginęli w nich nie tylko mauretańscy żołnierze, ale i czterej francuscy turyści. Z tego powodu odwołano Rajd Paryż – Dakar w 2008 roku. Rząd Mauretanii oskarżył o te ataki uśpioną komórkę terrorystów z Al-Kaidy.
Bractwa muzułmańskie
Podobnie jak w innych krajach Afryki ważną rolę w życiu mauretańskich muzułmanów odgrywają bractwa. Ich początki w tej części kontynentu afrykańskiego sięgają XIII wieku. Dziś dwa główne bractwa muzułmańskie w Mauretanii to Qadriya i Tijaniya. Są też dwa mniejsze – Chadeliya i Goudfiya.
Bractwa mają charakter duchowy. Ich powstanie miało związek z rozwojem sufizmu – ruchu mistycznego – w islamie. Przywódca bractwa stawał się człowiekiem błogosławionym, obdarzonym szczególną mocą. Wcześniej takie nadprzyrodzone cechy mogli mieć tylko potomkowie Mahometa. Wraz z upływem czasu i ekspansją islamu zaczęły one być udziałem liderów przewodzących bractwom.
Różnice między dwoma głównymi bractwami Mauretanii, Qadriya i Tijaniya, dotyczą przede wszystkim rytuałów. W obu przypadkach doktryna i obowiązki wyznawcy islamu są podobne.
Qadriya jest największym i najlepiej zorganizowanym bractwem w Mauretanii. Początki tej wspólnoty sięgają XII wieku. To wtedy w Mezopotamii powstała Qadriya, której założycielem był Abd al Kader al Jilani. Do Afryki bractwo dotarło w piętnastym stuleciu.
W Mauretanii Qadriya ma dwie główne gałęzie – Sidiya i Fadeliya. Pierwsza z nich ma najsilniejsze wpływy w Trarza, Brakna, Tagant i Adrar. Jej założyciele był Shaykh Sidiya Baba. Druga, utworzona przez Mohammada Fadela, koncentruje się wokół Oualâta i Atar.
Drugie najważniejsze bractwo, Tijaniya, zostało założone przez algierskiego Berbera Ahmeda al Tijani'ego w 1781 roku. Wkrótce jego przedstawiciele pojawili się w Afryce Zachodniej. Po dotarciu do Mauretanii Tijanija zaczęła rozwijać się kosztem Qadriya. Wynikało to z prostszego sposobu nauczania, które było dostosowane lepiej do realiów życia niż Qadriya ze swoim dwunastowiecznym rodowodem.
Tijaniya dzieli się podobnie jak Qadriya na dwie gałęzie. Jedną z nich jest Omariya założona przez Tukulera, El Hadj'iego Omara w XIX wieku. Jednak nie tylko Tukulerzy należą do tej gałęzi. Wśród członków Omariya znajdują się Fulbe, Soninke i Wolofowie, czyli czarni Afrykańczycy z południa Mauretanii. W łonie Omariya, powstała jeszcze jedna podgrupa Tijaniya – Hamallya (początek XX wieku). Jej założycielem był Sherif Hamallah. Hamallya wyróżnia się najbardziej radykalnymi poglądami. Twierdzi, że wszyscy ludzie są równi. Stąd w jej szeregach znalazło się wielu byłych niewolników i kobiet. Jednak Tijaniya nie chce uznać Hamallya za część swojego bractwa.
(kofi)