El Anatsui: Spawając gobeliny

afryka.org Kultura Sztuka El Anatsui: Spawając gobeliny

 „Tkanina jest w Afryce tym, czym są pomniki na Zachodzie” | El Anatsui |

W londyńskiej October Galery kilka dni temu otwarto wystawę instalacji El Anatsui’ego, jednego z czołowych ghańskich artystów, działającego obecnie w Nigerii. Zaprezentowano tam m.in. Timespace (2014),Skylines (2008), In the World But Don’t Know the World (2011) czy AG+BA (2014) wykonane z fragmentów aluminiowych puszek połączonych nylonowymi strunami lub miedzianym drutem czy starsze prace z twardego tropikalnego drewna  (Leopard’s Paw-prints and other Stories, 1991) czasem malowanego temperą (1004 Flats, 2002), z kawałkami gazet (Well-informed Ancestors, 2002) lub elementów metalowych (klamki i kłódki – Day and Night Opening to Each Other, 1998). Ekspozycja prac El Anatsui’ego, słynącego z wielkoformatowych dzieł, tu zamknięta została w niewielkiej przestrzeni galerii w wiktoriańskiej kamienicy, gdzie niestety zabrakło klimatu, jaki towarzyszył ekspozycjom z Tate i RAoA. Niemniej jednak można było na wyciągnięcie ręki doświadczyć materialności i próby przekraczania artystycznych granic, szczególnie w kwestii wykorzystanych materiałów, przyjrzeć się technice wykonania i zastanowić nad ich znaczeniem.

To co z oddali, w przypadku wielkich instalacji na fasadach budynków (Installation view of Broken Bridge, 2012 w Paris Triennial i w le Palais de Tokyo; 2007 Palazzo Fortuny, Wenecja) wydawało się być miękką tkaniną, w rzeczywistości utkane zostało z drutów, puszek, kapsli, blaszek, gwoździ, podkładów kolejowych, tarek do manioku, płyt drukarskich, blaszanych, sprasowanych wiader po farbie, aluminiowych pojemników połączonych miedzianymi drutami, strunami do gitary, metalowymi spinaczami przemysłowymi. W przypadku dzieł z lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku i pierwszej dekady XXI wieku materiałem, którym artysta sobie upodobał najchętniej było twarde tropikalne drewno. Wczesne prace z końca lat siedemdziesiątych to natomiast tace na żywność i rzeźby ceramiczne[1]. Jak zwracał uwagę w jednym z wywiadów: „Gdy naczynie pęknie, nie jest to koniec jego przydatności. Jego życie tylko się zamienia. Nabywa on nowe zastosowania.”[2] Jednak w na międzynarodowym rynku sztuki rozpoznawalny jest bardziej z instalacji wykonywanych z aluminium. W cyklu prac wykonywanych z wykorzystaniem tego materiału artysta pragnął obalić „stereotyp metalu jako sztywnego” ukazując miękki, elastyczny, niemal zmysłowy charakter tworzywa, zdolny „osiągać ogromne rozmiary i przystosowywać się do konkretnych miejsc”[3].

El Anatsui urodził się w 1944 roku w Anyako w Ghanie, gdzie wychowywał się w rodzinie wuja. Od połowy lat sześćdziesiątych studiował rzeźbę na Uniwersytecie Nauki i Technologii w Kumasi, w czasie których był pod silnym wpływem sztuki zachodniej. Jednak równie istotny wpływ wywarła na nim kultura ludów Akan (Ghana), tworzących wielobarwne tkaninykente[4], o bogatej i rozbudowanej symbolice, w której stosowane w dziełach rzeźbiarskich symbole adinkra. W 1969 roku uzyskał dyplom, przez kilka kolejnych lat współpracował macierzystą uczelnią. W 1975 r. rozpoczął pracę jako profesor rzeźby na Uniwersytecie Nigeryjskim  w Nsukka. Jego prace prezentowane były na wielu wystawach zbiorowych i indywidualnych m.in. na Liverpool Biennale of Contemporary Arts (2002), The National Museum of African Art Przy Smithsonian Institution Waszyngtonie (2001), w Centro de Cultura Contemporania w Barcelonie (2001), Naviti Osaka Sculpture Trienale (1995), na Biennale w Wenecji (1996). Uczestniczył także w międzynarodowym projekcie Africa Remix (2007). Jego dzieła znajdują się w kolekcjach największych muzeów i instytucji, w tym British Museum w Londynie, Centrum Pompidou w Paryżu, de Young Museum w San Francisco, Guggenheim w Abu Dhabi, The Metropolitan Museum of Art, w Nowym Jorku, Smithsonian Institution w Waszyngtonie, Muzeum Kunst Palast w Düsseldorf oraz w zbiorach afrykańskich w The National Gallery of Art i Diamond Bank of Nigeria w Lagos, Asele Institute w Nimo czy African Studies Gallery na University of Nigeria w Nsukka.

Wykorzystywane przez El Anatusi’ego,  artysty o ponad czterdziestoletnim stażu, materiałów wtórnych poddaje w wątpliwość estetyczną wartość dzieła sztuki. Sam warsztat artysty nie należy do typowych, gdyż posługuje się on nie tylko klasycznymi narzędziami, ale także piłami łańcuchowymi, palnikami spawalniczymi, oraz szeroką gamą innych elektronarzędzi. Towarzyszy temu skomplikowany proces tworzenia – „zszywania” aluminiowych blaszek miedzianym drutem, spawania metalowych konstrukcji. El Anatsui zatrudnia kilkunastu asystentów, którzy towarzyszą mu na poszczególnych etapach powstawania dzieła. Zbierają oni surowce (puszki, kapsle, druty itp.), a następnie poddają sprasowywaniu. Łączenie poszczególnych elementów w formy artysta dokonuje jednak sam, komponując metalowe „tkaniny”, dość jednoznacznie kojarzące się z dziedzictwem kulturowym Ghany i uniwersalnym symbolem, jakim są tkaniny kente. Te tradycyjne tkaniny wykonywane są na unikalnych krosnach, które pozwalają tkaczom zestawić pionowe pasy ze skomplikowanych wzorów geometrycznych w żmudnych procesach wymagających znacznych umiejętności. Pierwsze tkaniny metalowe El Anatsui’ego miały dość jednolite powierzchnie i regularne kontury. Jednak z czasem artysta tworzył coraz bardziej skomplikowane kompozycje, podkreślając fakturę właściwą dla jego metody. El Anatsui nie dokonuje instalacji wszystkich swoich dzieł, przekazując na wystawę jedynie „materiał”. To kuratorzy wystaw decydują, jak wyeksponować jego dzieła. Nie otrzymują oni też żadnych instrukcji od artysty. Stąd też wielokrotnie wykorzystywana „tkanina” przybierała na wystawach bardzo różną formę.

Jedno z najbardziej znanych dzieł El Anatsui’ego to  Fresh and Fading Memories (2007), wykonane w czasie Biennale w Wenecji w 2007 roku, którym przykrył elewację historycznego Palazzo Fortuny. Inne wielkie instalacje to Broken Bridge I  w Musée Galliera, Paryż (2012) i II na High Line w Nowym Jorku, (2012/2013);  Who Knows Tomorrowz 2010 roku na Alte Nationalgalerie w Berlinie czy TSIATSIA na fasadzie Royal Academy of Arts w Londynie (2013). Jak zauważa El Anatsui, jego metalowe tkaniny “ujmują istotę napojów alkoholowych, które zostały wniesione do Afryki przez Europejczyków (…) w chwili pierwszych kontaktów”[5]. Aby utworzyć te tkaniny, artysta stosuje etykiety z lokalnych marek nigeryjskiej whisky, rumu, wódki, brandy i innych mocnych napojów alkoholowych, m.in. King Salomon, 007, Top Squad i ECOMOG. Jego cykle zostały zainspirowane “ogromnymi stosami szczątków konsumpcji”, takich jak góry puszek po mleku i fragmentów butelek, które znajdują się w Afryce Zachodniej, gdzie przetwarzanie surowców wtórnych, ale też świadomość ekologiczna są dopiero w początkowej fazie. “Wiele rzeczy, które są wytwarzane w Europie i Ameryce, przesyłane są w innych rodzajach opakowań, jak na przykład, świeże mleko w puszkach. Mamy oczywiście też własne mleko, ale dodatkowo importowane są ogromne ilości mleka, które jest dostępne w puszkach.”[6] Zjawisko to stało się dla El Anatsui’ego pretekstem do artystycznego rozważenia problemu konsumpcjonizm i recyklingu.

Wystawa w October Gallery w Londynie potrwa do 28 marca. 

Małgorzata Baka-Theis


 

Bibliografia: 

Binder Lisa M., El Anatsui, “African Arts”, 2008, Vol. 41 Issue 2, p. 24-37

Boateng Osei The master of hanging pieces … How El Anatsui rose to fame, “New African”, 2013,. Issue 529, p. 90-94

DeCarbo Ed ,Gravity And Grace: Monumental Works By El Anantsui, “African Arts”, 2014, Vol. 47 Issue 2, p. 76-78

Gilbert Alan, El Anatsui, “Modern Painters”, 2008, Vol. 20 Issue 3, p. 79-79.

Hugh Honour, Fleming John, The Visual Arts: A History, Pearson:1995

LaGamma Alisa, Giuntini Christine, The Essential Art of African Textiles: Design Without End, New York,MET: 2008

O’donovan Leo J.,  Transcendent Trash, “America”, 7/15/2013, Vol. 209 Issue 2, p. 25-29

Oguibe Olu, El Anatsui, “African Arts”, 1998, Vol. 31 Issue 1, p. 48

Reintje Brandon, Installing Anatsui: The Politics of Economics in Global Contemporary Art, ProQuest, 2009, pp. 57Rubinstein Raphael, Full-Metal Fabrics, “Art in America”, 2006, Vol. 94 Issue 5, p. 158-200

Salami Gitti, The Nsukka Artists and Nigerian Contemporary Art, “African Arts”, 2005, Vol. 38 Issue 3, p. 10-84

Vogel Susan Mullin, El Anatsui: Pot of Wisdom, “African Arts”, 2013, Vol. 46 Issue 3, p. 88-90

 

 

 


 

[1] Laura Leffler James, History, Materials, and the Human Hand—An Interview with El Anatsui, “Art Journal” 2008, Vol. 67, No. 2, p. 36-53.

[2] Ibidem, p. 39.

[3] http://africa.si.edu/exhibits/gawu/artworks.html

[4] Kente to ceremonialny materiał, tkany ręcznie na krośnie poziomym. Pasy mierzące około dziesięciu centymetrów szerokości są zszywane w większe kawałki materiału, tworząc obszerne płaszczyzny, urzekające pięknem i złożonością kompozycji. Fragmenty materiału mają różne kolory, wymiary i zdobienia. Są noszone podczas bardzo ważnych społecznych i religijnych uroczystości. Z powodu wysokich kosztów produkcji była to szata zarezerwowana dla osób wysokiego stanu społecznego (Malika Kraamer, Ghanaian Interweaving in the Nineteenth Century, “African Arts” 2006, Vol. 39, No. 4, s. 36). Niektóre wzory były przeznaczone wyłącznie dla króla. Pierwotne kente było materiałem z białej bawełny, ze wzorami tkanymi z nici farbowanej w indygo, lub zdobionym stemplami w tym kolorze (Sjarief Hale, Kente. Cloth of Ghana, “African Arts” 1970, Vol. 3, No. 3, s. 26-29).

[5] Laura Leffler James, History, Materials, and the Human Hand—An Interview with El Anatsui, “Art Journal” 2008, Vol. 67, No. 2, p. 36-53

[6] http//:africa.si.edu/exhibits/gawu/artworks.html 

[7] http://artsnap.org/3-cool-things-you-might-not-know-about-el-anatsuis-metallic-kente-cloths/

 Dokument bez tytułu