Na ekrany kin wszedł film “Czarna Wenus”. Ta opowieść o Saartjie Bartman, Południowoafrykance, która na początku XIX wieku trafiła do Europy, aby występować jako egzotyczna “Hotentocka Wenus” jest okazją do refleksji nad postrzeganiem Afryki i jej mieszkańców przez Europę.
Prawdziwa historia
W 1810 roku dwudziestoletnia Saartjie Bartman wraz z angielskim opiekunem – Cezarem, opuszcza Afrykę Południową, aby szukać zarobku w Londynie. Praca miała być łatwa i przyjemna. Saartije marzy o aktorstwie. Występuje jako Hottentot Venus w parateatralnych pokazach, prezentując swoje ciało brytyjskiej publiczności. Jej szczególny wygląd: duże pośladki i wargi sromowe, wzbudzają zainteresowanie. Początkowo pracuje pod opieką Cezara, występując w widowiskowych pokazach cyrkowych. Gdy jednak Cezar zostaje oskarżony o łamanie prawa w zakresie handlu niewolnikami, Saartije zostaje sprzedana, a jej nowym opiekunem zostaje Réaux. Po wyjeździe do Francji pokazy Hottentot Venus nabierają pikanterii, zmieniając się w egalitarną, perwersyjną, seksualną orgię.
Nagle z osoby wolnej Saartjie staje się niewolnikiem – upokarzanym i poniżanym, a w dodatku zdanym na łaskę lub niełaskę pana. A ten okazuje się bardziej bezwzględny, żądny blichtru i pieniędzy niż by przypuszczała. W dodatku Saartije wzbudza zainteresowanie francuskich naukowców, którzy za wszelką cenę pragną dowieść jej związków z naczelnymi.
Gdy podczas jednego z ekscentrycznych pokazów dla zblazowanych przedstawicieli francuskiej klasy średniej Saartije nie wytrzymuje i w końcu pokazuje prawdziwe emocje, wzbudza nie tyle współczucie, co odrazę i złość Réauxa. Upokorzona i pozostawiona samej sobie trafia na ulicę i, aby przeżyć, handluje ciałem jako tania prostytutka.
Pozbawiona godności i honoru, uzależniona od alkoholu podupada na zdrowiu, a w końcu umiera z chorób i wyczerpania. Gdy Réaux przypadkiem znajduje ją martwą na ulicy, zamiast pochówku organizuje interes. Sprzedaje jej martwe ciało francuskim naukowcom. W 1917 roku w paryskiej Królewskiej Akademii Medycznej wypchane ciało Saartjie Bartman wzbudza sensację, a naukowiec – Georges Cuvier, ogłasza naukowym tonem kategoryczny werdykt: nigdy nie widziałem ludzkiej głowy tak podobnej do małpy, jak ta.
O czym jest ten film?
Czarna Wenus to oparty na faktach wyjątkowo wstrząsający, poruszający i inteligentnie skomponowany filmowy portret, zainspirowany prawdziwą historią Saartije Bartman, znanej pod koniec XIX wieku jako Hottentot Wenus, będącej symbolem uciemiężenia i ponizania czarnoskórych ludzi w Europie.
W filmie zastosowano ciekawy stylistyczny zabieg – zamiast zwykłego oglądania filmowych kadrów, widz niejako w nich uczestniczy i je podgląda jako niemy świadek pokazywanych na ekranie wydarzeń. Ten szczególnego rodzaju voyeryzm, stawiający widza w nieco kontrowersyjnej perwersyjnej roli podglądacza, powoduje, że publiczność staje się w tym przypadku na równi winna pokazywanych na ekranie ludzkich zachowań i reakcji. Tym samym film ten oddziałuje na widza niczym policzek, świadomie wymierzony przez reżysera.
Abdellatif Kechiche długo i starannie przygotowywał się do napisania scenariusza i nakręcenia filmu. Przeczytał wszystkie dostępne archiwalia na temat Saartije Bartman. Pilnie przestudiował rysunki jej ciała, jak również psychologiczny kontekst jej działania. Na tej bazie stworzył film będący pogłębionym portretem kobiety ufającej społeczno-prawnemu ładowi zachodniego świata, który okazał się być największym jej wrogiem.
Kechiche oficjalnie przyznaje, że traktuje ten film w kategoriach osobistych, odnajdując w historii Saartije Bartman analogie z własną biografią.
Prasa o filmie
“Czarną Wenus naprawdę trudno zapomnieć. Reżyser Abdellatif Kechiche zwabia widza do swoistego groteskowego namiotu, gdzie patologiczne fascynacje mieszają się z zawstydzającym voyeryzmem. W kinie współczesnym to jeden z najsilniejszych obrazów, potępiających rasizm, kolonializm i mizoginię, wywołujący mocne poczucie moralnego wstrętu i odrazy, a jednocześnie to również przykład komercyjnego sukcesu kina artystycznego.”
The Hollywood Reporter
“To fascynujący film, który podnosi problem legalności niewolnictwa w Europie oraz wielu innych form, jakie może przybierać rasizm. To również film o sposobach, jakimi posługują się ludzie, aby pokonać własne lęki przed innością, co często zmienia się po prostu w zwykłą agresję. Reżyseria jest tu olśniewająca. Kechiche nadaje większości scen groteskowego wymiaru, niczym z kreskówek Williama Hogartha. W tej teatralnej, okrutnej scenerii wszyscy mają różowe, tłuste policzki, są tędzy, zuchwali i drwiący. Ale film jest pozbawiony jakiegokolwiek cienia krytyki. Frenetyczny ruch kamery daje poczucie ciepła, ale to, co przedstawia nią Kechiche, jest wręcz lodowato chłodne.”
Timeout
“Ostatni film Abdelatifa Kechiche jest chyba najambitniejszym z jego dotychczasowych filmowych projektów. Cofając się 200 lat wstecz, do prawdziwej historii opresyjnego poniżania ciemnoskórej kobiety w Europie, Kechiche wybrał wysoce emocjonalną, acz wielowątkową płaszczyznę opowieści, opartą na licznych repetycjach. Ten film jest szokujący. Uderza w widza i nie pozwala mu na oddech lub myślenie.”
Screen
“W Czarnej Wenus praca kamery jest interesująca i inspirująca. Zbliżenia są bardzo atrakcyjne i drobiazgowo wręcz sfilmowane. Scenografię dopracowano tu w najmniejszym szczególe, a kostiumy są ciekawym echem epoki.”
Variety
“W Czarnej Wenus każdy może znaleźć swój własny przekaz. Film skłania nas do zastanowienia i zapytania samych siebie o granice ludzkiego ekstremum.”
Village Voice
CZARNA WENUS
Black Venus/Vénus Noir, Francja 2010, 159 min
scenariusz i reżyseria: Abdellatif Kechiche
zdjęcia: Lubomir Bakchev, Sofian El Fani
muzyka: Slahheddine Kechiche
producent: Marin Karmitz, Nathanaël Karmitz, Charles Gillibert
występują: Yahima Torrès, Andre Jacobs, Olivier Gourmet, Elina Löwensohn, Francois, Marthouret, Michel Gionti, Jean- Christophe Bouvet
wybrane festiwale i nagrody: 2011 – Nominacja do Cezara w kategorii „Najbardziej obiecująca aktorka”; 2010 – Equal Opportunity Award na MFF w Wenecji; 2010 – MFF Toronto