Mokpokpo Muki Kodzo Dravi był odtwórcą roli Jumbo w filmie Cafe „Pod Minogą”. Od kilku lat próbowałem ustalić, co się z nim stało. Jedynym śladem był film i wpis o pracy magisterskiej i rozprawie doktorskiej obronionych w Instytucie Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego. W pierwszym przypadku była to praca z 1963 r. pt. „Społeczne aspekty przemian politycznych w Afryce tropikalnej”, której promotorem był najprawdopodobniej Szymon Chodak. W drugim – doktorat, który widnieje w spisie prac z 1980 r., zatytułowany „Popular participation and personalization of power. The case of some rural institutions in Africa”, którego promotorem był Andrzej Zajączkowski.
Szczęśliwym trafem udało mi się skontaktować z córką filmowego Jumbo, Elom-Amen Dravi, która w tym roku, w związku ze zbliżającymi się 80. urodzinami ojca, znalazła tekst w serwisie Afryka.org, zatytułowany „Co się stało z Mokpokpo Dravi?” Tytuł artykułu przetłumaczyła na angielski i napisała do Fundacji „Afryka Inaczej” z prośbą o informację, czy istnieje możliwość zdobycia kopii filmu z udziałem jej ojca. Poprosiłem ją o pomoc w odpowiedzi na pytania dotyczące jego historii. I chociaż Mokpokpo Dravi, z powodu złego stanu zdrowia, nie miał możliwości odpowiedzieć na pytania osobiście, to w jego imieniu przesłała je Elom-Amen.
Paweł Średziński: Polska prasa po premierze „Cafe Pod Minogą” pisała, że pochodzi Pan z Togo. „Wiech” wspominał Pana jako studenta z Ghany. Skąd Pan tak naprawdę pochodzi?
Mokpokpo Dravi: Urodziłem się w Abobokomé – Lomé w Togo, ale moi rodzice pochodzili z Ghany[1].
– Jak Pan trafił do Polski?
M.D.: Zaczęło się od tego, że zostałem ostrzeżony przez moich towarzyszy z Togijskiego
Ruchu Młodych Juvento[2]. Wracałem z konferencji poświęconej pokojowi na świecie, zorganizowanej w stolicy Sri Lanki, Colombo. Odbyłem też wizyty w Moskwie i Berlinie. Otrzymałem wtedy wiadomość, że jeżeli wrócę do kraju, zostanę aresztowany. Dlatego podjęto decyzję, że nie wracam i że przyjadę do Polski na studia.
– Gdzie i co Pan studiował?
M.D.: Studiowałem socjologię na Wydziale Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego.
– Jak zapamiętał Pan Warszawę?
M.D.: Warszawa wciąż była odbudowywana po wojnie. Przypominała wielki plac budowy. Była jednocześnie miastem z dużą liczbą studentów. Mam tylko dobre wspomnienia z Warszawy.
– Jak długo przebywał Pan w Polsce?
M.D.: W sumie dziewięć lat. Najpierw siedem, po czym opuściłem Polskę, a potem wróciłem na kolejne dwa lata.
– Jak to się stało, że został Pan aktorem?
M.D.: Odbyły się próby z udziałem wszystkich czterech Afrykanów, którzy mieszkali wtedy w Polsce. Wybrano właśnie mnie. To było w 1958 roku.
– Co Pan zapamiętał z tego filmu?
M.D.: Film przedstawiał życie w Warszawie w czasie hitlerowskiej okupacji. Ja grałem rolę Jumbo, kierowcy ambasady amerykańskiej i jedynej osoby, która miała pamiętać, gdzie został ukryty skarb. Pamiętam też dwóch wspaniałych aktorów, z którymi zagrałem. Mam na myśli Adolfa Dymszę i Hankę Bielicką.
– Czy to była jedyna rola, jaką zagrał Pan w filmie?
M.D.: Nie, zagrałem jeszcze kilka mniejszych ról w innych filmach, brałem też udział w telewizyjnych programach i debatach.
– Co stało się po zakończeniu realizacji Cafe „Pod Minogą”?
M.D.: Wróciłem szybko na studia.
– Czy pamięta Pan innych Afrykanów z okresu swojego pobytu w Warszawie?
M.D.: Byłem trzecim z czterech Afrykanów, którzy przyjechali w tym okresie do Polski. Wszyscy pochodzili z Ghany. W 1959 roku do Polski trafił piąty Afrykanin, z Ugandy. Dwa lata później przyjechał student z Gwinei. Kolejna fala Afrykanów napłynęła po 1960 roku, kiedy większość afrykańskich krajów ogłaszała niepodległość.
– Kiedy Pan opuścił Polskę?
M.D.: W 1964 roku, ale wróciłem jeszcze na dwa lata w 1966. Na dobre opuściłem Wasz kraj w 1968 roku.
– Jak potoczyła się Pańska kariera?
M.D.: Najpierw wyjechałem do Ghany, gdzie przyłączyłem się do projektu „Encyclopedia
Africana”[3] i byłem wykładowcą w Instytucie Ideologicznym Kwamego Nkrumaha[4], gdzie pracowałem aż do 1986 r. Później zostałem zatrudniony przez UN RISD, w oenzetowskim Instytucie na rzecz Rozwoju Społecznego w Genewie. Następnie pracowałem jako badacz i wykładowca w Panafrykańskim Instytucie na rzecz Rozwoju w kameruńskiej Duali, dla FA)[5] w Tanzanii, na Wybrzeżu Kości Słoniowej i w Rzymie, a na koniec w Akrze, jako osoba odpowiedzialna za zrównoważony rozwój w Afryce.
– A dziś?
M.D.: Jestem już na emeryturze, wychowałem dzieci, które pracują lub wciąż studiują. Od blisko 10 lat mieszkam w Lome z moją żoną i moim najmłodszym dzieckiem, które uczy się jeszcze w szkole średniej.
Wywiad ukazał się w książce „Afryka w Warszawie”, wydanej przez Fundację „Afryka Inaczej”. Przeczytaj książkę!
Przypisy:
[1] Część Togo, dawniej nazywane Togo Brytyjskim, należy dziś do Ghany. Pozostała część była pod kontrolą Francji, po tym jak Wielka Brytania i Francja zajęły Togo należące przed 1918 rokiem do Niemiec.
[2] Mouvement de Jeunesse Togolaise, w skrócie Juvento, ugrupowanie socjaldemokratyczne
z Togo, które powstało w 1951 r. i było związane z ruchem antykolonialnym. Togo do 1960 r. było kolonią francuską.
[3] Projekt zainicjowany przez W.E.B. Du Bois, którego celem było wydanie encyklopedii dedykowanej Afryce, wzorowanej na angielskojęzycznej „Britannice”.
[4] Kwame Nkrumah (1909-1972) – pierwszy przywódca niepodległej Ghany, jeden
z założycieli Organizacji Jedności Afrykańskiej (OJA), rządził Ghaną do czasu wojskowego
zamachu stanu w 1966 r.
[5] Food and Agriculture Organization – Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa.
Publikacja powstała dzięki wsparciu finansowemu m. st. Warszawa.