Wszystko zależy od hasina

afryka.org Czytelnia Poznaj Afrykę! Wszystko zależy od hasina

Tradycyjna społeczność malgaska ma strukturę hierarchiczną. Określa ją wiek, pochodzenie i płeć. Według Malgaszów człowiek rodzi się dzięki życiodajnej sile nazywanej hasina. Jednak nie jest ona dzielona tą samą miarą. Niektórzy otrzymują jej więcej i dzięki temu zostają władcami bądź są wyróżnieni w inny sposób. Jednym słowem podziały społeczne są pochodną hasiny.

Hasina zależy też od wieku. Jej poziom jest wyższy wśród starszyzny niż wśród młodych ludzi. Wynika to nie tyle z doświadczenia życiowego, ale z faktu, że najstarsi zbliżają się do chwili swojej śmierci. To, że są blisko zmarłych zwiększa ich hasinę. Przodkowie decydują o poziomie siły życiowej. Dlatego też władcy nie rządzą sami, ale przy udziale przodków, którzy odeszli i są znacznie silniejsi niż żywi.

Hierarchia jest także ważna przy wykonywaniu codziennych czynności. Wśród ludu Merina, kolejność spożywania posiłku miała związek z wiekiem – najmłodszy członek rodziny jadł jako ostatni. Z kolei przy wspólnym stole, najlepsze miejsce – zgodnie z tradycją w północno-wschodnim rogu stołu – zajmuje najstarsza osoba.

Społeczność malgaska była podzielona na nierówne względem siebie grupy, które wyróżniało pochodzenie. I tak, znowu wśród ludu Merina istniała swoista arystokracja (andriana), lud (hova) i niewolnicy, ewentualnie potomkowie niewolników (andevo). Oczywiście andevo znajdowali się na najniższym szczeblu drabiny społecznej.

Z kolei lud Sakalava wyróżnił jako grupę usytuowaną najwyżej klan królewski Maroserana. Niżej znalazła się klany wywodzące się z arystokracji i ludu. I oczywiście na samym dole potomkowie niewolników. W przypadku arystokracji i ludu, każdy z klanów pełnił swoją określoną rolę wobec klanu królewskiego. Jednak obecnie zmieniło się to, wraz z upływem czasu.

Wracając do ludu Merina, który jest najlepiej poznaną przez antropologów grupą Malgaszów, dzieli się on na karazana czyli duże grupy spokrewnionych ze sobą osób. Łączy je wspólna ziemia, gdzie znajduje się grób rodziny. Członków karazana określa się jako pochodzących z tego samego łona. W ramach tej samej grupy zawierane są związki małżeńskie (endogamia). Ma to pomóc w zachowaniu łączności między światem zmarłych a światem żywych.

Ten sam lud (Merina) dzieli karazana na jeszcze mniejsze jednostki nazywane fianakaviana czyli rodzina. W praktyce oznacza to najbliższych krewnych. Nie łączy ich ziemia, na której znajduje się grób, ale więzy emocjonalne. Mówi się, że krewni (havana) w ramach takiej rodziny, powinni darzyć siebie przyjaźnią i być solidarni (ten stan określa się terminem fihavanana). Havana muszą siebie kochać i ufać sobie nawzajem, udzielając pomocy, kiedy ktoś z nich jest w potrzebie i dzielić się swoim majątkiem. W praktyce oznacza to, że za członkiem rodziny, który przejmuje nową ziemię uprawną, przychodzą jego krewni, przejmując część świeżo nabytej ziemi.

Społeczeństwo malgaskie nie istniałoby bez grobu. Ci, którzy go nie mają, są uznawani za nieszczęśliwych, bo grób oznacza tożsamość. Dlatego członkowie fianakaviana powinni dbać o miejsce pochówku swoich przodków, składając się na jego utrzymanie i naprawy.

W przypadku Merina system pokrewieństwa nie jest ani patrylinearny (tzn. dzieci po urodzeniu nie są automatycznie włączane do grupy ojca ani po nim nie dziedziczą) ani matrylinerany (analogicznie w stosunku do matki). Kobiety nie są też bezwzględnie poddane woli mężów bądź teściów tak jak dzieje się to w przypadku społeczności, w których panuje system patrylinearny.

Formalnie podział na ludzi wolnych i niewolników skończył się wraz z pojawieniem się Francuzów, którzy znieśli niewolnictwo w 1897 roku. Jednak podział ten przetrwał. Potomkowie niewolników pozostali uboższą częścią społeczeństwa malgaskiego. Znacznie częściej tez migrowali, ze względu na brak wspólnej tożsamości symbolizowanej przez grób, posiadany przez ludzi wolnych.

Podziały społeczne, które istnieją wśród Merina występują na całym Madagaskarze, przy czym są różnice między regionami ze względu na różną historię i zwyczaje. Przykładem mogą być ludy Bara i Tsimihety. Kładą one znacznie większy nacisk na patrylinearny system dziedziczenia. Należy też pamiętać, że wraz z upływem czasu i przemianami kulturowymi Malgasze przechodzą głębokie przemiany społeczne.

(kofi)

 Dokument bez tytułu