Dwadzieścia lat po zamordowaniu, dokładnie 15 października, charyzmatyczny prezydent Burkina Faso wciąż pozostaje w sercach młodzieży afrykańskiej, proklamującej rok 2007 rokiem Thomasa Sankary. Z kolei sprawcy tego morderstwa do dziś nie zostali ukarani.
Thomas Sankara (T.S.) – to wyjątkowa postać w polityce afrykańskiej i międzynarodowej, nie poddająca się wszelkim formom paternalizmu i uległości. Chociaż zaakceptowanie tego rodzaju posłuszeństwa było i jest najbardziej efektywnym sposobem przetrwania w polityce postkolonialnej, zwłaszcza w Afryce.
Najpierw zajął się karierą wojskową na Madagaskarze, gdzie był świadkiem rewolucji, która obaliła reżim neokolonialistyczny. Zdaniem niektórych obserwatorów, właśnie tam narodziły się u niego idea rewolucji demokratycznej i ludowej. Następnie powrócił do Górnej Volty, gdzie pełnił funkcję Sekretarza Stanu ds. Informacji w rządzie Saye Zerbo* (od 9 września 1981 roku). Podał się do dymisji 12 kwietnia 1989 roku, wyrażając tym samym protest przeciwko naruszeniom zasady wolności. W trybie natychmiastowym został internowany wraz z Henri Zongo oraz Blaise Compaore (obecny prezydent Burkina Faso). Od tego czasu sytuacja w armii sukcesywnie się pogarszała. 7 listopada 1982 roku pułkownik Saye Zerbo został obalony. Nowym szefem państwa został komendant Jean-Baptiste Ouédraogo, dotąd postać drugoplanowa. Jego pojawienie się na pierwszym planie sceny politycznej, wydawało się być kompromisem pomiędzy prawicowymi i lewicowymi siłami, istniejącymi w armii. Jean-Baptiste Ouédraogo ustanowił Radę Ocalenia Narodowego (CSP), będącą organem władzy, unieważnił dekrety, zakazujące związków i prawa do strajku. Powołał kapitana T. S., który był bardzo popularny w armii i wśród młodzieży, na stanowisko premiera.
Niesnaski między prezydentem i premierem osiągnęły punkt krytyczny w czasie wiecu politycznego 9 kwietnia w Wagadugu i 16 kwietnia 1983 roku w Bobo Dioulasso. T. S., z uwagi na jego wystąpienia przeciw korupcji, antykolonialnym pozycjom, nacjonalizmowi, cieszył się ogromną sympatią wśród ludności, zwłaszcza wśród młodzieży. Jego zdaniem wrogami narodu była burżuazja, krętacze, politycy. Miał także swoją wizję i rolę armii. Jego zdaniem armia pragnęła władzy i demokracji. Prawdopodobnie decyzja, aby zwolnić z urzędów „postępowych” ministrów, została przyjęta właśnie na tym wiecu. Realizacja dokonała się w nocy z 16 na 17 maja. T. S. i kapitan Jean-Baptitse Lingami zostali aresztowani i internowani w północnej części kraju. Pozostali oficerowie lewicowego skrzydła CSP zdążyli uciec, a kapitan Blaise Compaore ukrył się w państwowym centrum szkolenia w Pô, któremu zresztą szefował. Kapitan Henri Zongo ze swoimi ludźmi okupowała obozie Guillaume Ouedraogo w centrum Wagadugu.
Obecność Guy Penne, doradcy ds. afrykańskich prezydenta Mitteranda, w Burkina Faso 16 maja była źródłem różnych plotek, w których mówiło się o udziale Francji w tym zamachu. Paulin Bamouni twierdzi wprost, że „ten zamach stanu był przygotowany i dokonany przez pułkownika Yorian Gabriel Some, dowódcę sztabu generalnego przy współudziale Francji. Ambasador Francji w Burkina Faso, Gaston Boyer był brał aktywny udział w zamachu. Yoran był głównym aktorem, ponieważ prezydent J.-B. Ouedraogo był osobą podstawioną…” (P.B., Burkina Faso, procesus de la revolution). Basile Guissou mówi też o obecności francuskiego doradcy, i traktuje to jako „ingerencję jawną dla opinii publicznej, przychylnej opcji lewicowej władzy we Francji …” (B.G., Burkina Faso un espoir en Afrique). Pierre Englebert jest mniej kategoryczny, ale nie wyklucza możliwości interwencji rządu francuskiego (P.E., La revolution Burkinabe). Nawet „Canard enchaine” w wydaniu z dnia 1 czerwca 1983 roku w artykule pt. „Niskie ciśnienie nad Górną Woltą”, pisze o deklaracji Guy Penn, że leci do stolicy Burkina Faso, żeby obalać kapitana Sankara. Według P. Engleberta, z pewnością rząd francuski interweniował, nie dlatego, że T. S. był radykałem i miał powiązania z organizacjami rewolucyjnymi, ale z powodu jego relacji z Libią. Francja była wówczas w stanie konfrontacji z tym państwem w związku z konfliktem w Czadzie. Obawiała się także umocnienia wpływów libijskich na Górną Woltę, uważaną za stabilnego partnera Francji, pomimo kryzysów wewnętrznych.
Zamach stanu dał początek sytuacji powstańczej w Górnej Wolcie. Tłumy ludzi na ulicach, w tym młodzież studencka, ostro potępiły imperialistyczny zamach stanu oraz żądały zwolnienia Sankary i Linganiego. 4 sierpnia 1983 roku. wybuchła rewolucja, władzę przejął jako prezydent T.S., który został przewodniczącym Narodowej Rady Rewolucyjnej, szefem państwa i rządu, ministrem spraw wewnętrznych i ministrem bezpieczeństwa. T.S. miał do rozwiązania równanie, dane którego wydawały się oczywiste. Trzeba było, z jednej strony zerwać z przeszłością, dokonać rewolucji w kraju, gdzie społeczeństwo nie było do tego przygotowane, z drugiej – zmniejszyć nierówność społeczną, zabierając bogatym oddając biednym, z nadzieją, że pozytywne wyniki tych zmian będą odczuwalne w krótkim czasie.
Zerwanie z przeszłością kolonialną oraz neokolonialną zaczął dokonywać w lipcu 1984 roku, zmieniając datę święta państwowego na 4 sierpnia (rocznicę przejęcia władzy). W pierwszą rocznicę rewolucji, 4 sierpnia 1984 roku, ogłosił zmianę nazwy z Górnej Wolty na Burkina Faso, oraz zmianę hymnu narodowego i flagi. Praktycznie wszystkie działania T.S. na rzecz budowania społeczeństwa były skupione wokół trzech kierunków. Pierwszy, polegał m.in. na opiece nad ludnością sprawowaną przez Komitet Obrony Rewolucji (CDR – Comité de Défense dela Révolution), wprowadzeniu sportu masowego jako elementu zdrowego trybu życia społeczeństwa. Drugi – narzuceniu najbardziej uprzywilejowanym oszczędnościowego zarządzania, trzeci – powszechnej trosce o moralność społeczeństwa. Jego program polityczny był częściowo zawarty w Discours d’orientation politique, orędziu będącym punktem odniesienia rewolucji. Orędzie powstało w wyniku kompromisu pomiędzy różnymi lewicowymi poglądami osób zarówno cywilnych, jak i wojskowych, którzy pojednali się wokół wspólnego programu. Zawierało diagnostykę problemów wszystkich dziedzin życia kraju, stygmatyzacji kolonializmu, neokolonializmu, propozycje i konkretne postawy. Od początku pokazano miejsce i rolę narodu w procesie rewolucyjnych zmian. Jednakże zawierała także ziarno przyszłych nieporozumień.
Thomas Sankara pozostał w stopniu kapitana. Nigdy nie opowiadał się za kultem jednostki, co było powszechne w państwach marksistowskich. Wiódł życie prostego człowieka, bez rozgłosu, bez luksusu. Sankara odpowiadał sylwetce rewolucyjnej, określonej przez Saint-Just jako postaci „sensownej, skromnej, prostej, wykształconej” (S.J., Le theoricien politique). Przekazał przyszłym pokoleniom zapał, energię i nadzieje, jego postawa polityczna stanowi przykład uczciwości i świadomości historycznej.
Inicjatywy Thomasa Sankara:
• Zmniejszenie środków podwyższających standard życia dla osób, kierujących państwem (sam jeździł Renault 5)
• Działania w sferze edukacji i opieki zdrowotnej, budowa ogromnej liczby szkół i szpitali
• Wspieranie produkcji i konsumpcji miejscowych produktów
• Propagowanie profilaktyki zdrowotnej, w tym szczepień, przyczyniających się do wyraźnego spadku śmiertelności wśród dzieci
• Kampania zalesienia
• Wielka reforma rolnictwa, redystrybucji ziem rolnikom, zwiększenia cen na ich produkty, zniesienie podatku rolnego
• Podejmowanie działań w kierunki równouprawnienia (w tym zakaz obrzezania, regulowanie poligamii, udział kobiet w życiu politycznym)
< strong>Bara Ndiaye
*Pułkownik Saye Zerbo dokonał zamachu stanu na ówczesnego prezydenta Sangoule Lamizana 25.11.1980 roku, zawiesił partie polityczne i stworzył CMRPN – Comité Militaire de Redressement pour le Progrès National (Wojskowy Komitet Wyprostowania na rzecz Progresu Narodowego).