Afryka, podobnie jak wszystkie inne kultury, znajduje się pod bardzo silnym wpływem szybko rozwijającej się cywilizacji industrialnej. W zależności od zasobów majątkowych i dostępu do mediów pewne rejony ulegają tym wpływom szybciej, inne ciągle opierają się nadchodzącym zmianom. W Afryce podział ten wyraźnie zaznacza się między terenami wiejskimi a aglomeracjami miejskimi.
Podobnie jak na całym świecie, ludzie mieszkający w miastach szybko i często bezkrytycznie przejmują nowe zwyczaje, zniekształcając tradycję przekazywaną przez rodzinę. Z tego powodu sposób życia w dzisiejszych dużych miastach Tanzanii przypomina życie Europejczyków. Dotyczy to również dzieci, sposobu ich wychowania i miejsca, jakie zajmują w hierarchii społecznej. Dlatego, jeżeli chcemy sięgnąć do głębokich tradycji i zrozumieć miejsce dziecka w społeczeństwie o tradycjach rdzennie afrykańskich, musimy skupić się na obyczajach panujących do dzisiaj na wsiach. Jednakże najpierw musimy wyjaśnić, że Afryka jako całość jest kolebką różnych kultur. Cały kontynent podzielony jest na wiele państw, a każde z tych państw jest niespójne etnicznie i kulturowo. Na przykład w Tanzanii żyje łącznie 128 grup etnicznych o różnej bazie kulturowej. Omówię tu więc tylko niektóre, najbardziej popularne zwyczaje, jakie można zaobserwować w większości regionów kraju.
W kulturach i tradycji Afryki rodzina jest postrzegana jako najważniejsza w życiu człowieka. Kluczową rolę w rodzinie odgrywają dzieci. Za dziecko uważany jest każdy, kto mieszka z rodzicami, jest od nich zależny i nie ma współmałżonka. Jak wiadomo, w wielu kulturach afrykańskich propagowane jest wielożeństwo. Do dzisiaj liczba żon i dzieci świadczy o potędze i zamożności rodziny, ale przede wszystkim o potędze i sile ojca jako jednostki, będąc znaczącym znakiem jego męskości.
Małe dzieci wcześnie zaczynają uczyć się podstawowych prac wykonywanych przez rodziców. Proporcjonalnie do swoich możliwości, siły i rozwoju zaczynają pomagać w codziennym życiu domowników. W rodzinach rybackich uczą się wszystkiego, co związane z połowem ryb: wiązania i naprawiania sieci, czyszczenia ryb, pływania, kierowania łodzią. W rolniczych – pracując z rodzicami na farmach, poznają tajniki uprawy ziemi i doglądania trzody. Dzięki temu odciążają przy pracy dorosłych i stopniowo przejmują spuściznę rodzinną. Wraz z wiekiem początkowo podobna rola dziewczynek i chłopców zaczyna się różnicować. Dziewczynki więcej czasu spędzają w domu, z kobietami. Zajmują się pracami związanymi z utrzymaniem domu i przygotowywaniem posiłków. Natomiast chłopcy wraz z narastaniem obowiązków i ilości wykonywanej pracy zyskują siłę fizyczną. Częściej przebywają z mężczyznami.
Wśród ludów, które zajmują się hodowlą zwierząt, takich jak Masajowie, starsi członkowie rodzin wprowadzają dorastających chłopców w tajniki sztuk walki. Uczą ich różnych technik obrony. Ma to zastosowanie praktyczne, chodzi o obronę stad przed potencjalnymi złodziejami, dzikimi zwierzętami i innymi zagrożeniami. W tych grupach etnicznych młodzi mężczyźni stają się wojownikami. U Masajów tacy młodzieńcy nazywają się Morans. Można ich łatwo rozpoznać po długich włosach zaplecionych w warkoczyki, popularnie nazywanych dredami.
W społecznościach wielu ludów Afryki istnieją grupy młodzieży będące swoistym rodzajem wojska. Ich zadaniem jest nie tylko obrona rodziny, ale również całej wioski czy grupy etnicznej. Ich rolą jest również obrona i pomoc tym, którzy nie mają własnych dzieci.
Inną bardzo ważną rolą afrykańskich dzieci jest niesienie pomocy rodzicom na starość. Od małego w dzieciach pokłada się nadzieje, że w przyszłości będą dbały o swoich rodziców. Stopniowo przejmują coraz więcej obowiązków, aż zgodnie z zegarem biologicznym z synów sami stają się ojcami. Przekazują na następne pokolenie wiedzę i mądrość, którą otrzymali od rodziców. Stają się głowami rodzin i podporą dla najstarszych żyjących krewnych. Aby mieć pewność, że tak się stanie, Afrykańczycy starają się mieć jak najwięcej dzieci.
Dzieje się tak jednak głównie na wsiach. W rozwiniętych afrykańskich miastach społeczeństwa upodabniają się do ludności miast europejskich, szybko przystosowując się do zmian, jakie niesie cywilizacja. Warunki mieszkaniowe oraz finansowe znacznie ograniczają liczbę posiadanych dzieci. Zmieniają się też priorytety, na czym cierpi dawny model rodziny.
Po przeanalizowaniu tradycji starej Afryki i starej Europy, można zobaczyć, że są one bardzo zbliżone. Dzieci w kulturze ludzi czarnych i białych odgrywają taką samą rolę. Są naszym przedłużeniem, sednem naszego istnienia. To im poświęcamy większość życia, przekazując mądrość i doświadczenie, mając nadzieję, że nasza spuścizna nie zostanie zaprzepaszczona. W nowym świecie ogarniętym gorączką cywilizacji wartości te ulegają stopniowo zmianom i degradacji, ale podwaliny naszych kultur na całym świecie są spójne.
Stephano Sambali