Przyszłość Somalii coraz lepsza

afryka.org Czytelnia Afryka Inaczej Przyszłość Somalii coraz lepsza

Somalia często klasyfikowana jest przez ekspertów jako pierwsze całkowicie upadłe państwo we współczesnej historii. Wojna domowa trwająca od początku lat ’90 jest przede wszystkim wynikiem skomplikowanej struktury klanowej, dodatkowo podsycanej przez aspiracje i interesy państw sąsiednich. Przez ponad dwie dekady konfliktu interwencje militarne, jak i inicjatywy pokojowe nie przynosiły długofalowych rezultatów. Dopiero rok 2012 stał się dla Somalii przełomowy, a najnowsze doniesienia napawają optymizmem.

Bezpieczeństwo priorytetem

We wrześniu 2012 r. po raz pierwszy od 1967 r. na terytorium Somalii przeprowadzono wybory prezydenckie. Po ustanowieniu konstytucji w sierpniu 2012 r. przedstawiciele klanów somalijskich wybrali parlament, który następnie wyłonił prezydenta. Został nim Hassan Sheikh Mohamud. Prezydent, jak i nowy rząd na czele którego stoi premier Abdi Farah Shirdon Saaid za główny cel przyjęli przywrócenie bezpieczeństwa w kraju. Wiąże się to głównie z wyparciem bojówek Al-Shabaab z zajętych przez nie terytoriów. Już w lutym 2013 r. w wywiadzie udzielonym BBC prezydent zaznaczył, że około 70% terytorium, które było zawładnięte przez Al-Shabaab zostało odzyskane[1]. Stało się tak za sprawą działań prowadzonych przez wojsko somalijskie, jak i żołnierzy misji AMISOM. Przejęto ważne ośrodki takie jak: Lanta-Buro, Baidoa, Afgoye, Marka, Kismaju, niemniej jednak Al-Shabaab nadal kontroluje wiejskie tereny i wiele mniejszych miast. W kwietniu 2013 r. żołnierze ugandyjscy zabili jednego z głównych dowódców Al-Shabaab – Mohameda Abu Saida[2].

Rada Europejska, która w styczniu 2013 r. przedłużyła mandat misji treningowej EUTM Somalia zaznaczyła w decyzji, że ze względu na większy poziom bezpieczeństwa szkolenie żołnierzy somalijskich, odbywające się do tej pory w Ugandzie, ma zostać docelowo przeniesione na terytorium Somalii[3]. Rada Bezpieczeństwa ONZ również dostrzegła pozytywne zmiany i wpływ wojsk AMISOM-u na sytuację w Somalii, dlatego w marcu 2013 r. przyjęła rezolucję 2093 przedłużającą misję do końca lutego przyszłego roku oraz znoszącą w części embargo na dostarczanie broni do Somalii (przez kolejny rok możliwe będą dostawy broni lekkiej, natomiast tzw. broń ciężka nadal jest objęta zakazem sprzedaży)[4]. Niektóre organizacje, w tym Amnesty International, oceniły rezolucję jako przedwczesną[5].

Somalijczycy mieszkający poza granicami ojczyzny nie są obojętni na pozytywne zmiany. Prezydent Mohamud, podróżując do Wielkiej Brytanii i USA, zachęca rodaków do powrotu do ojczyzny i pomocy w odbudowie państwa[6]. Także uchodźcy somalijscy z krajów sąsiednich zaczęli powracać do kraju, głównie z Kenii, gdzie mieści się jeden z największych obozów dla uchodźców na świecie – Dadaab.  Polepszające się warunki życia w ojczyźnie motywują Somalijczyków do opuszczenia obozu, który nie należy de facto do miejsc zapewniających bezpieczeństwo. Organizacje międzynarodowe monitorujące obozy dla uchodźców, jak również te przeznaczone dla osób wewnętrznie przesiedlonych w Somalii, niejednokrotnie wskazują na mającą tam miejsce przemoc, szczególnie względem kobiet[7].

Pomoc społeczności międzynarodowej

Nowe somalijskie władze mogą liczyć na wparcie społeczności międzynarodowej. W styczniu 2013 r. USA po raz pierwszy od ponad dwóch dekad uznały rząd Somalii. Wielka Brytania i Norwegia zainicjowały wspólny program pomocy w tworzeniu struktur demokratycznych w afrykańskim państwie. Wsparcie otrzymają zarówno nowo wybrani parlamentarzyści, którzy będą szkoleni przez ekspertów oraz konstytucjonalistów, jak również somalijscy absolwenci chcących zyskać kwalifikacje do pracy na stanowiskach urzędniczych[8]. W maju w Wielkiej Brytanii odbędzie się konferencja dotycząca problemów Somalii, w szczególności skupiająca się na kwestiach związanych z bezpieczeństwem, funkcjonowaniem wymiaru sprawiedliwości oraz zarządzaniem finansami publicznymi[9]. Również Liga Arabska wyraziła wolę współpracy z nowymi władzami oraz wezwała państwa do odnowienia stosunków dyplomatycznych z Somalią i przywrócenia ambasad w Mogadiszu[10].

Odbudowa państwa

Pomimo zapoczątkowanych pozytywnych zmian należy przyjąć umiarkowanie optymistyczne scenariusze dotyczące przyszłości Somalii. Somalia będąca od 2008 r. nieprzerwanie na czele rankingu państw upadłych, publikowanego corocznie przez Found for Peace, w końcu zaczyna odbudowywać struktury państwowe. Proces przejścia słabego państwa w dysfunkcjonalne jest stopniowalny, a przede wszystkim odwracalny, co jest obecnie widoczne właśnie w przypadku Somalii. Marginalizowanie somalijskiej wojny domowej miało implikacje dla całej społeczności międzynarodowej. Rozwój piractwa somalijskiego generował ogromne koszty dla gospodarki światowej, jak i zagrażał ekonomicznym i strategicznym interesom państw Zachodu. Od 2008 r. można więc zaobserwować coraz większe zainteresowanie sytuacją w Somalii, oczywiście początkowo skupioną na walce z piratami na morzu.

We współczesnym świecie to właśnie kraje znajdujące się w stanie permanentnego kryzysu politycznego i gospodarczego są źródłem zagrożenia, a nie jak w przeszłości kraje o znaczącej potędze (sile)[11]. Kluczowym więc jest, aby pomoc społeczności międzynarodowej była długofalowa, a nie zakończyła się w momencie uzyskania pierwszych pozytywnych efektów. Analizując stosunek społeczności międzynarodowej względem piractwa u wybrzeży Somalii i na Oceanie Indyjskim można wnioskować, że jest ona tego świadoma. Pomimo faktu, iż piractwo somalijskie doraźnie zwalczono, operacje i misje antypirackie zostały przedłużone (Ocean Shield, EU NAVFOR Atlanta) oraz wsparte działaniami na lądzie.

Przezwyciężenie anarchii i kryzysu politycznego pozwoliło wyłonić nowe somalijskie władze centralne. Powoływane wcześniej ogólnonarodowe rządy nie zdołały zjednoczyć kraju i rozpocząć jego odbudowy. Obecnie również nie jest to pewne. Wojna domowa w Somalii stanowi współcześnie jeden z najpoważniejszych konfliktów, a życie Somalijczyków jest dodatkowo komplikowane przez trudny klimat, z którym muszą zmagać się wszystkie państwa Rogu Afryki. Ostatnio w mediach można oglądać zdjęcia Somalijczyków radośnie spędzających czas na plaży w Mogadiszu. Czy tego typu obrazy będą już zawsze towarzyszyły informacjom z Somalii? Reporterka BBC, Sophie Ikenye, w wywiadzie z prezydentem Mohamudem zapytała, kiedy turyści z całego świata będą mogli cieszyć się z pięknych plaż ciągnących się wzdłuż długiej, somalijskiej linii brzegowej. Prezydent racjonalnie odpowiedział, że tego typu zmiany nie są możliwe w ciągu jednej nocy, jest to proces, który się rozpoczął i on wierzy, że w przyszłości taki obraz Somalii jest z całą pewnością możliwy[12].

Magdalena Głuchowska


[1] Somalia’s President Hassan Sheikh Mohamud: Be patient, bbc.co.uk, 5.02.2013, http://www.bbc.co.uk/news/world-africa-21343549 (10.02.2013).

[2] Somalia: Amisom Kills Top Al Shabaab Commander, allafrica.com, 1.04.2013, http://allafrica.com/stories/201304011351.html (2.04.2013).

[3] Decyzja Rady 2013/44/WPZiB z dnia 22 stycznia 2013 r. dotycząca zmiany oraz przedłużenia obowiązywania decyzji 2010/96/WPZiB w sprawie misji wojskowej Unii Europejskiej mającej na celu przyczynienie się do szkolenia somalijskich sił bezpieczeństwa, dostępna: http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2013:020:0057:0059:PL:PDF (2.04.2013).

[4] Resolution 2093 (2013), dostępna: http://www.un.org/ga/search/view_doc.asp?symbol=S/RES/2093%282013%29 (2.04.2013).

[5] UN eases decades-old Somalia arms embargo for one year, bbc.co.uk, 6.03.2013, http://www.bbc.co.uk/news/world-africa-21684778 (2.04.2012).

[6] Somali president Mohamud’s plea to diaspora in Minnesota, bbc.co.uk, 19.01.2013, http://www.bbc.co.uk/news/world-us-canada-21096483 (2.04.2013). Ponadto zob. British Somalis’ ‘journey home’, bbc.co.uk, 2.03.2013, http://www.bbc.co.uk/news/world-africa-216267709 (2.04.2013).

[7] Displaced Somalis abused and raped – Human Rights Watch, bbc.co.uk, 27.03.2013, http://www.bbc.co.uk/news/world-africa-21949122 (2.04.2013). Ponadto zob. Gabe Joselow, Refugees Fear Insecurity in Kenya, Return to Somalia, voanews.com, 10.01.2013,  http://www.voanews.com/content/refugees_fear_insecurity_in_kenya_return_to_somalia/1581256.html (2.04.2013).

[8] Somalia: UK to help build democratic government, gov.uk, 4.02.2013, https://www.gov.uk/government/news/somalia-uk-to-help-build-democratic-government (2.04.2013).

[9] Somalia Conference – Aims, gov.uk, 1.02.2013, https://www.gov.uk/government/topical-events/somalia-conference-2013 (2.04.2013).

[10] Majid Ahmed, Somalia: Arab League Voices Support for Somalia, allafrica.com, 1.04.2013,  http://allafrica.com/stories/201304020050.html (2.04.2013).

[11] R. Potocki, Państwo dysfunkcyjne w perspektywie geopolitycznej, http://geopolityka.org/analizy/711-panstwo-dysfunkcyjne-w-perspektywie-geopolitycznej (30.03.2013).

[12] Somalia’s President Hassan Sheikh Mohamud: Be patient, op.cit.

 Dokument bez tytułu