Pepetela

afryka.org Kultura Książki Pepetela

Arthur Carlos Mauricio Pestana dos Santos (ur. 1941), lepiej znany pod pseudonimem Pepetela, należy do najważniejszych przedstawicieli współczesnej literatury angolskiej. Jest autorem lubianym i docenianym nie tylko przez czytelników na całym świecie, ale i przez środowiska akademickie. W 1997 roku Pepetela został odznaczony Nagrodą Camõesa – najbardziej prestiżową nagrodą przyznawaną autorom literatury portugalskojęzycznej na świecie, a w 2002 roku otrzymał Prémio Nacional de Cultura e Artes Angoli.

Na biografię Pepeteli duży wpływ wywarła skomplikowana historia jego kraju, który po uniezależnieniu się od Portugalii przez kilkadziesiąt lat trwał w stanie wojny domowej. Studiując w latach 60-tych na uniwersytecie w Lizbonie Pepetela przyłączył się do Ludowego Ruchu Wyzwolenia Angoli (MPLA) i z tego powodu musiał opuścić Portugalię. Studia socjologiczne dokończył w Algierii i w latach 70-tych brał udział w walkach o wyzwolenie Angoli. Po ogłoszeniu niepodległości, wrócił do kraju i w 1975 roku został mianowany wiceministrem edukacji, później wykładał socjologię na uniwersytecie w Luandzie. Jeszcze w czasach walk w szeregach MPLA przyjął pseudonim Pepetela, co w języku kimbundu (dominujący język w Angoli) oznacza rzęsę.

Kariera literacka Pepeteli zaczęła się już w latach 60-tych, w czasach walk o niepodległość jego kraju. Dotychczas ma on na swoim koncie osiemnaście powieści, dwie sztuki teatralne i jeden zbiór opowiadań. Wszystkie utwory Pepeteli nawiązują do ważnych wydarzeń z historii jego ojczyzny, a także przypominają wspaniały dorobek kulturowy Angoli. Jego pierwsza powieść Mayombe, opublikowana w 1980 roku, ilustruje konflikty między ruchami narodowowyzwoleńczymi. Ironicznie bezlitosny portret stolicy kraju Luandy w powieści O desejo de Kianda (Życzenie Kiandy) odzwierciedla post-kolonialną Angolę, wyniszczoną dekadami walk o niepodległość i wojen domowych. Z kolei Geração da utopia (Generacja Utopii) to portret pokolenia autora, jego marzeń o niepodległości, walk i zwycięstw, nadziei i rozpaczy.

W czerwcu w polskich księgarniach nakładem wydawnictwa Claroscuro ukaże się Tajny agent Jaime Bunda (Jaime Bunda, Agente secreto; 2001). Powieść ta to pierwsze, ale bardzo udane zetknięcie Pepeteli z gatunkiem powieści detektywistycznej. Nie jest to typowy kryminał – bardziej trafne byłoby w tym przypadku określenie anty-kryminał, a tytułowy bohater to wyraźna parodia na najsłynniejszego agenta – Jamesa Bonda. Opowiadając o przygodach początkującego, nieco naiwnego detektywa Jaime Bundy (Bunda to portugalskie określenie dla mniej szlachetnej części pleców), Pepetela stworzył pełen humoru dokument o współczesnej Angoli. Tytułowemu bohaterowi towarzyszymy w wędrówce po Luandzie, jakiej nie poznamy z przewodników turystycznych. Wątek sensacyjny jest tylko pretekstem do opisania politycznych i społecznych problemów nękających współczesną Angolę – korupcji, deprawacji nowych elit, wielkich kontrastów społecznych oraz apatii społeczeństwa, wymęczonego latami wojen. Pomimo tych trudnych tematów, książka jest niezwykle świeża i przyjemna w lekturze, jednocześnie komiczna i poważna. Powieść o przygodach angolskiego detektywa ukazała się dotychczas w siedmiu krajach (Brazylia, Dania, Francja, Niemcy, Włochy, Szwecja, Wielka Brytania), w każdym z nich podbiła serca czytelników i spotkała się z ciepłym przyjęciem krytyków. W 2003 roku powstała druga część opowieści o przygodach dzielnego luandczyka – Jaime Bunda i śmierć Amerykanina (Jaime Bunda e a morte do americano).

Więcej informacji o książce Pepeteli.

Anna Augustyńczyk

 Dokument bez tytułu