Misje ONZ (8): Demokratyczna Republika Konga 1999-?

afryka.org Czytelnia Afryka Inaczej Misje ONZ (8): Demokratyczna Republika Konga 1999-?

Polacy wzięli udział w trzech misjach pokojowych na terenie Demokratycznej Republiki Konga – dwóch realizowanych przez ONZ – MONUC (1999-2010), MONUSCO (2010-do dzisiaj); oraz jednej przeprowadzonej pod egidą Unii Europejskiej – EUFOR RD CONGO (2006).

MONUC

Na mocy rezolucji nr 1279 z dnia 20 listopada 1999 roku ustanowiono Misję Organizacji Narodów Zjednoczonych w Demokratycznej Republice Konga (Mission de l’Organisation des Nations Unies en République Démocratique du Congo – MONUC)[1] celem monitorowania porozumienia pokojowego zawartego przez Angolę, DRK, Namibię, Rwandę, Ugandę, Zambię[2] i Zimbabwe w Lusace 10 czerwca 1999 roku[3], kończącego II wojnę kongijską. Do konfliktu tego doszło z wielu przyczyn: migracji Hutu z Rwandy obawiających się odwetu ze strony Tutsi, polityki prowadzonej przez prezydenta Konga Laurenta Désiré`a Kabilę opartej na popieraniu grupy etnicznej Luba i zwalczaniu innych grup, uformowania się silnej opozycji Tutsi – Kongijskiego Ruchu na rzecz Demokracji (Rassemblement congolais pour la démocratie – RCD).

Wedle rezolucji do priorytetowych zadań MONUC zbieranie informacji o lokalizacji miejscowych sił zbrojnych w regionie Wielkich Jezior Afrykańskich, rozdzielanie jednostek partyzanckich, demobilizacja oddziałów, nadzorowanie akcji humanitarnej, promowanie praw człowieka, rozminowanie terenu. Oddziały MONUC liczyły ponad 20 tysięcy osób pochodzących z blisko 70 państw, w tym trzech z Polski. Siedzibą misji była Kinszasa.

Należy zdystansować od dziennikarskich insynuacji, jakoby zaangażowanie Polaków w Kongo wynikało z zakulisowych intryg KGHM, próbującego skorzystać z obecności PKW jako ochrony własnych inwestycji[4]. Doniesienia prasowe, redukujące decyzję o wysłaniu polskich oddziałów do zabezpieczenia wydobycia miedzi i kobaltu, nie znajdują potwierdzenia i noszą znamiona teorii spiskowej.

EUFOR RD CONGO

Na podstawie prośby Sekretarza Generalnego ONZ Kofi Anana, Rada Bezpieczeństwa zaaprobowała koncepcję operacji UE wspierającej misję ONZ w DRK. Bazę prawną stanowiła rezolucja nr 1671 z 26 kwietnia 2006 roku[5]. UE utworzyła kontyngent EUFOR RD Congo, misję wspierającą ONZ w trakcie wyborów prezydenckich w DRK, trwającą do końca listopada tego roku. Większość spośród 2400 żołnierzy stacjonowała na terenie Gabonu, reszta na terenie DRK oraz w bazach w Europie, na wypadek konieczności szybkiej interwencji.

Nie była to pierwsza misja UE w tym regionie. Pierwszą autonomiczną operacją militarną UE, przeprowadzoną poza granicami Europy, był ARTEMIS. W czerwcu 2003 roku, po eskalacji walk między grupami etnicznymi Hema i Lendu w DRK, UE zdecydowała się wysłać kontyngent wojskowy bez wsparcia NATO. Spośród 2000 żołnierzy, 1700 pochodziło z Francji – co stało się przyczyną fali krytyki UE, uznanej za „listek figowy” dla byłego mocarstwa kolonialnego[6]. W misji z siedzibą w ugandyjskim Entebbe nie wzięli jednak udziału Polacy. Władze RP zdecydowały się wysłać kontyngent do Konga dopiero trzy lata później.

Do celów EUFOR RD Congo należało wspieranie oddziałów ONZ w monitorowaniu przebiegu wyborów, ochronie ludności cywilnej oraz ochronie lotniska w Kinszasie. W skład złożonych z 13 narodowości oddziałów UE wszedł 131-osobowy kontyngent polski dowodzony przez ppłk. Marka Grygę, a uformowany prawie w całości przez Oddziały Specjalne Żandarmerii Wojskowej z Gliwic i z Warszawy (nazywane często jednostką „Grom-bis”[7]) oraz z żołnierzy 10 Brygady Logistycznej w Opolu (tzw. Narodowy Element Wsparcia). Podstawę prawną wysłania stanowiło Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej polskiej z dnia 27 kwietnia 2006 r. o użyciu Polskiego Kontyngentu Wojskowego w operacji Unii Europejskiej w Demokratycznej Republice Konga[8]. Polacy zostali początkowo skierowani do ochrony Dowództwa EUFOR w Kinszasie (Camp Charlemagne położone w N’Dolo) oraz do zabezpieczenia stołecznego lotnisku N’Djili[9].

Misja EUFOR RD Congo trwała krótko – od czerwca do listopada 2006 roku. Kosztowała podatników blisko 17 mln €. Przyjęty a priori mandat został wypełniony. Mimo to, część badaczy podkreśla dysfunkcjonalność misji, która „zakończyła się dokładnie wtedy, gdy byłaby najbardziej potrzebna, czyli w momencie wyborów, tuż bowiem po dyslokacji sił unijnych gwardia republikańska wspierająca prezydenta Kabilę zaatakowała personel odpowiedzialny za ochronę lidera opozycji wskutek czego śmierć poniosło 300 osób”[10]. Eksperci krytykowali także indolencję decydentów europejskich, brak autonomii w podejmowaniu decyzji oraz uzależnienie ich od geopolityki USA[11].

Warto pamiętać o backgroundzie wysłania polskich oddziałów. Władze RP dążyły do zmiany wizerunki Polski – nastawionej dawniej sceptycznie do projektów Europejskiej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony (European Security and Defence Policy). Według Dominika Jankowskiego, z Fundacji Amicus Europae, „jedną z najbardziej wymiernych korzyści politycznych polskiego uczestnictwa w EUFOR RD Congo było otrzymania statusu partnera Europejskich Sił Żandarmerii w maju 2007 roku przez polską Żandarmerię Wojskową, co wiązało się przede wszystkim z bardzo pozytywną oceną skuteczności i profesjonalizacji polskich jednostek”[12].

MONUSCO

Misja MONUC, po kilkukrotnym wydłużaniu mandatu, zakończyła swoją działalność 1 lipca 2010, po przyjęciu przez Radę Bezpieczeństwa ONZ rezolucji nr 1925 z 28 maja 2010, zmieniającej nazwę operacji na Misję Stabilizacyjną Organizacji Narodów Zjednoczonych w Demokratycznej Republice Konga (Mission de l’Organisation des Nations Unies pour la stabilisation en République démocratique du Congo – MONUSCO)[13] i zwiększającą liczbę uczestników do ponad 22 tysięcy. Złośliwi misję nazywali MONIQUE, by – jak pisał Paweł Leski – „podkreślić <<wartość>> bojową <<błękitnych hełmów>>”[14].

W MONUSCO uczestniczy trzech obserwatorów wojskowych z Polski. Do nowych celów misji należą: monitorowanie rozwoju sytuacji w prowincji Kivu, reintegrację społeczeństwa kongijskiego oraz wspieranie działań stabilizacyjnych lokalnych władz. Szczególną uwagę przywiązuje się do rozwoju akcji humanitarnej i ochrony praw ludności cywilnej.

Maciej Miszczak, Błażej Popławski

Przypisy:

[1] Tekst rezolucji: http://www.un.org/ga/search/view_doc.asp?symbol=S/RES/1279%281999%29; oficjalna strona misji: http://www.un.org/en/peacekeeping/missions/monuc/, dostęp 26.03.2012.

[2] Szczególna rola w zawarciu porozumienia przypadła prezydentowi Zambii Frederickowi Chilubie.

[3] Tekst porozumienia: http://reliefweb.int/node/156184, dostęp 26.03.2012. Szerzej na temat genezy i przebiegu konfliktu w Kongo: W. Lizak, Konflikty w Afryce Środkowej, w: Stosunki międzynarodowe w Afryce, red. J.J. Milewski, W.Lizak, Warszawa 2002, s. 193-202; E.J. Jaremczuk, Konflikt kongijski, Toruń 2006; idem, Zair, Demokratyczna Republika Konga: przemiany wewnętrzne i ich implikacje międzynarodowe, Elbląg 2007.

[4] Stanowisko KGHM, cytaty z artykułów zamieszczonych w „Gazety Wyborczej”: http://www.kghm.pl/index.dhtml?module=articles&id=502&back=true, dostęp 26.03.2012.

[5] Tekst rezolucji: http://www.un.org/News/Press/docs/2006/sc8698.doc.htm, Stanowisko UE wobec rezolucji ONZ: http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2006:116:0098:0101:EN:PDF, dostęp 26.03.2012.

[6] P. Frankowski, I. Słomczyńska, Unia Europejska – Afryka Subsaharyjska. Uwarunkowania – mechanizmy – efektywność współpracy, Lublin 2011, s.181.

[7] Polscy żandarmi jadą do Kongo, http://www.bankier.pl/wiadomosc/Polscy-zandarmi-jada-do-Kongo-1443450.html, dostęp 26.03.2012.

[8] M.P. 2006 nr 30 poz. 323.

[9] Oficer łącznikowy stacjonował w Gabonie, zaś przedstawiciele MON w europejskiej siedzibie EUFOR w Poczdamie.

[10] P. Frankowski, I. Słomczyńska, op. cit., s. 183.

[11] Ibidem, s. 184.

[12] D. Jankowski, Udział Polski w misjach wojskowych w Afryce – zagrożenie dla Partnerstwa Wschodniego?, http://www.psz.pl/tekst-14744/Udzial-Polski-w-misjach-wojskowych-w-Afryce-zagrozenie-dla-Partnerstwa-Wschodniego, dostęp 26.03.2012.

[13] Tekst rezolucji: http://www.un.org/ga/search/view_doc.asp?symbol=S/RES/1925%282010%29; oficjalna strona misji: http://monusco.unmissions.org/, dostęp 26.03.2012.

[14] P. Leski, Afrykańska wojna światowa, http://tygodnik.onet.pl/1,70728,druk.html, dostęp 26.03.2012.

 Dokument bez tytułu