Misje ONZ (4): Sahara Zachodnia 1991-…

afryka.org Czytelnia Afryka Inaczej Misje ONZ (4): Sahara Zachodnia 1991-…

Od 1991 roku polscy obserwatorzy ONZ są obecni na Saharze Zachodniej – terytorium byłej kolonii hiszpańskiej (1911-1975), nad którym kontrolę od tzw. zielonego marszu Hassana II (1975) sprawuje Maroko.

W oficjalnej nomenklaturze dyplomatycznej Maroka Sahara Południowa nazywana jest Prowincją Południową. Przeciwko tej interpretacji, przeczącej suwerenności regionu nadatlantyckiego występuje utworzony w 1973 roku Front Polisario, Frente Popular para la Liberación de Saguia el Hamra y Río de Oro – w dosłownym tłumaczeniu Ludowy Front Wyzwolenia Sakiji al-Hamry i Río de Oro (nazwy dwóch prowincji byłej kolonii hiszpańskiej)[1]. Celem Polisario jest utworzenie autonomicznej Saharyjskiej Arabskiej Republiki Demokratycznej (proklamacja nastąpiła w 1976 roku), niezależnej od Mauretanii (nadal obowiązuje porozumienie zawarte w 1979 roku) i Maroka. Obecnie kraj przedzielony jest murem. Część położona przy wybrzeżu okupowana jest przez Marokańczyków – mniej urodzajne tereny wschodnie kontrolowane są przez wspierane przez Algierię i RPA Polisario[2].

W 1985 roku Sekretarz Generalny ONZ Javier Pérez de Cuéllar zwrócił się z inicjatywą o zorganizowanie misji stabilizacyjnej do Sekretarza Organizacji Jedności Afrykańskiej Ide Oumarou. 30 października 1988 roku propozycje ONZ i OJA zostały zaakceptowane przez Hassana II i Mohammeda Abdelaziza, lidera Polisario przebywającego w algierskim Tidouf[3]. W przeciągu dwóch kolejnych lat odbyto szereg spotkań z politykami marokańskimi, algierskimi, mauretańskimi oraz działaczami Polisario. Doprecyzowano plan przeprowadzenia demokratycznego referendum, które miało przesądzić o statusie międzynarodowym Sahary Zachodniej. W 1991 roku, na mocy rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 690rozpoczęła się Misja na rzecz Referendum w Saharze Zachodniej (MINURSO – Mission des Nations Unies pour l’Organisation d’un Référendum au Sahara Occidental)[4]. Pierwotnym celem operacji było nadzorowanie głosowania ludowego wśród mieszkańców terytorium Sahary Zachodniej.

W skład MINURSO na początku wchodziło 800-1000 żołnierzy i pracowników cywilnych [5]. Obecnie kontyngent MINURSO tworzy ok. 200-300 osób pochodzących z blisko 30 krajów, z czego ¾ stanowią obserwatorzy wojskowi z Egiptu i Salwadoru. Jeden z uczestników jest Polakiem. Dwa główne organy MINURSO to Komisja Identyfikacyjna oraz Komisja Referendalna ulokowane w Laayoune i Tindouf.

Celem operacji jest monitorowanie zaprzestania walki między Polisario a Marokańczykami, nadzór nad wycofywaniem się oddziałów marokańskich z obszaru plebiscytowego oraz uwolnieniem jeńców wojennych, rozbrojenie kraju z niewybuchów (UXO – unexploded ordnance), współpraca z UNHCR i Czerwonym Krzyżem w dziedzinie usprawnienia powrotu uchodźców do domu, przeprowadzenie referendum (zorganizowanie efektywnie działającego systemu wyborczego, procedur głosowania, sporządzenie list wyborczych, nadzór nad prawidłowym przebiegiem kampanii oraz ogłoszenie wyników), aczkolwiek w przeciągu ostatnich lat pojawiły się nowe wyzwania przed MINURSO[6]. Jedno z nich stanowi opanowania napływu migrantów marokańskich – stanowiących potencjalny elektorat do zbliżającego się referendum[7]. Król Muhammad IV systematycznie wysyła na terenach Sahary Zachodniej nowe rzesze Marokańczyków, wabiąc ich inwestycjami w nadbrzeżnym regionie. Dodajmy, że na terenie tym znajdują się złoża fosforanów – cennych i rzadkich związków chemicznych. Napływ Marokańczyków i przejmowanie przez nich sektorów usług i przemysłu wzmacnia radykalny odłam Polisario, postulujący zbrojne powstanie przeciwko agresorowi z północy. Kolejnym, po ekonomicznym, czynnikiem wzmacniającym antagonizm między migrantami a ludnością osiadłą, są różnice etniczne[8]. Obie grupy łączy wyznawana religia – islam, dzieli ich za to antagonizm między marokańskimi Berberami a osiadłymi na spornym terytorium Sahrawi[9]. MINURSO musi zatem zapobiegać eskalacji konfliktu o coraz bardziej złożonym podłożu polityczno-ekonomiczno-etnicznym[10].

Maciej Miszczak, Błażej Popławski

Przypisy:

[1] Szczegółowo o historii Sahary Zachodniej: E. Jensen, Western Sahara: Anatomy of a Stalemate, London 2005.

[2] A.G. Pazzanita, Morocco versus Polisario: A Political Interpretation, „The Journal of Modern African Studies” 1994, Vol. 32, No. 2, s. 265-278.

[3] Report of the Secretary General on the Situation Concerning Western Sahara. 19.04.1994: http://www.un.org/ga/search/view_doc.asp?symbol=S/22464, dostęp 19.04.2011.

[4] Oficjalna strona misji obserwacyjno-nadzorującej MINURSO: http://minurso.unmissions.org/, dostęp 13.04.2011.

[5] A. Sola-Martin, The United Nations Mission for the Referendum in Western Sahara, New York 2007; http://www.unic.un.org.pl/misje_pokojowe/mtaf_minurso.php, dostęp 5 marca 2012.

[6] W.J. Durch, Building on Sand: UN Peacekeeping in the Western Sahara, „International Security” 1993, Vol. 17, No. 4, s. 151-171.

[7] P. San Martín, Briefing: Western Sahara: Road to Perdition?, „African Affairs” 2004, Vol. 103, No. 413, s. 651-660; szerzej na ten temat: S.C. Saxena, Western Sahara: No Alternative to Arm Struggle, New Delhi 1995.

[8] F. Ziai, UN Impasse in the Western Sahara, „Middle East Report” 1996, No. 199, s. 38-41.

[9] J. Damis, Sahrawi Demonstrations, „Middle East Report” 2001, No. 218, s. 38-41.

[10] Report of the Secretary General on the Situation Concerning Western Sahara. 01.04.2011: http://www.un.org/ga/search/view_doc.asp?symbol=S/2011/249, dostęp 15.04.2011.

 Dokument bez tytułu