Ludzie z Gwinei Bissau (4)

afryka.org Czytelnia Poznaj Afrykę! Ludzie z Gwinei Bissau (4)

W Gwinei Bissau w pierwszej trójce największych grup etnicznych znajduje się lud Manjak, znany też jako Manjaco. Zamieszkuje on północną i centralną część gwinejskiego wybrzeża, uchodząc za najbardziej dynamiczną społeczność Gwinei.

W okresie przedkolonialnym Manjakowie posiadali swoje królestwo. Wraz z przyjściem Portugalczyków stawili im opór, podnosząc broń w latach 1878-1891, kiedy Lizbona rozpoczęła podbój Gwinei. Mimo to, byli postrzegani jako oponenci ruchu niepodległościowego, utożsamianego z Partido Africano da Independência da Guiné e Cabo Verde (PAIGC). Dlatego w chwili powstawania struktur terenowych PAIGC, partyjne biura na ziemiach Manjaków były kierowane przez przedstawicieli innych grup etnicznych, bardziej lojalnych wobec nowej władzy.

Nie mogło być inaczej skoro Manjakowie już w 1962 roku utworzyli własną organizację niepodległościową w Dakarze. Frente de Luta pela Independência Nacional da Guiné (FLING) sprzeciwiał się marksistowskiej doktrynie Amilcara Cabrala i PAIGC, biorąc jednocześnie udział w walce o wyzwolenie spod kolonialnych rządów. FLING powrócił do życia politycznego Gwinei Bissau dopiero po 1991 roku.

W związku z bliskim kontaktem z Portugalczykami, część Manjaków przyjęła chrześcijaństwo. Natomiast słabe rezultaty odnotowali muzułmańscy kupcy ze wschodu Gwinei, którzy próbowali nawracać Manjaków na islam. Wielu Manjaków pozostało do dziś wiernymi swojej religijnej tradycji i są animistami.

Manjakowie od samego początku zajmowali się rolnictwem. Osiedlając się na wybrzeżu wykorzystali panujące tam warunki do założenia pól ryżowych. Poza nimi powstały uprawy yamu, cassavy i bananów. Ważną rolę zaczęła odgrywać też produkcja oleju i wina palmowego. Zajęli się również tkactwem.

Pomimo rolniczego charakteru społeczności Manjaków, wielu z nich opuściło swoje rodzinne ziemie, zasilając fale migracji – znaleźli się m.in. w Senegalu i Francji, ale również w innych rejonach Gwinei Bissau. Czasami bywało i tak, że ich wsie pustoszały w rezultacie odpływu siły roboczej, do krajów, gdzie mogą znaleźć zatrudnienie. Na miejscu zostawały dzieci i starcy. Pozostali ruszali do pracy, często na plantacjach orzeszków ziemnych.

Podstawową jednostką organizacyjną Manjaków jest wieś. Na czele wiejskiej wspólnoty stoi szef wioski, który w czasach funkcjonowania królestwa cieszył się dużym poważaniem. Wyższą formą organizacyjną jest tzw. „obszar inicjacji”, czyli sąsiadujące ze sobą wsie, które łączy święty gaj, gdzie mogą wchodzić tylko mężczyźni po przejściu inicjacji. Dawniej najwyższym szczeblem organizacji było królestwo. Ta forma przestała ostatecznie funkcjonować wraz z ogłoszeniem niepodległości przez Gwineę Bissau.

Święty las jest najczęściej dobrze zachowanym fragmentem lasu. Aby do niego wejść trzeba przejść proces inicjacji. Trwa on dwa miesiące i dotyczy wszystkich chłopców i młodych mężczyzn, w wieku powyżej 7-8 lat. Dopiero po jego zakończeniu mężczyźni Manjak mogą wchodzić do gaju. Na ogół święty las jest poświęcony miejscowemu bóstwu. Składa się w nim ofiary, ale także zbiera się w nim starszyzna, reprezentująca sąsiadujące wsie.

Wraz z migracją Manjaków tradycyjna strutkura społęczna tego ludu, zaczęła ulegać demontażowi. To otwarcie Manjaków na świat miało związek z lokalizacją ich ziem w strefie wybrzeża. Zabierani na pokłady statków jako marynarze, poznawali miejsca położone poza ich rodzinnym domem. Później podejmowali pracę na plantacjach. Ich mobilność sprawiła, że obecnie wielu z nich jest zamożna, a związki Manjaków na obczyźnie zbierają fundusze na rozwój swoich rodzinnych stron. Niektórzy inwestują też w Gwinei Bissau. Manjakami są również znani artyści m.in. Manecas Costa, śpiewak i gitarzysta, który obecnie mieszka w Portugalii.

lumi

Ludność Gwinei Bissau: liczba – 1 590 000 (rok 2005), w tym Balanta 30%, Fula 20%, Manjak 14%, Mandinka 13%, Pepels 7%, inni 16%; religie – wierzenia tradycyjne 50%, islam 45%, chrześcijaństwo 5%.

 Dokument bez tytułu