Zachodni pas Sahary, który kończy się na Oceanie Atlantyckim, jest wciąż przedmiotem sporów. Jego mieszkańcy domagają się własnego państwa, na co nie chce zgodzić się Maroko, do dziś okupujące ten obszar. Nic też nie wskazuje na to, że marokańscy żołnierze opuszczą Saharę Zachodnią. Jak doszło do powstania tego państwa, które nigdy nie mogło być niepodległe?
Pierwszymi mieszkańcami Sahary Zachodniej był lud Bafour, który z czasem wyemigrował na południe, a powstałą w ten sposób lukę wypełniły plemiona berberyjskie.
Ważnym momentem w dziejach tego kraju było pojawienie się islamu w VIII wieku. Przez swoje położenie, Sahara Zachodnia stała się pomostem łączącym ziemie dzisiejszego Maroka z południem Afryki. Jej obszar znajdował się w strefie wpływów państwa Almorawidów, w okresie podbojów tej dynastii, rządzącej w XI wieku północno-zachodnią Afryką i Półwyspem Iberyjskim.
Niektórzy twierdzą, że bezpośredni przodkowie rdzennych mieszkańców tego rejonu pochodzą z Jemenu. Do Sahary Zachodniej mieli przywędrować w XV wieku. To wtedy doszło do łączenia się dwóch kultur – berberyjskiej i arabskiej. Przez następne stulecia ukształtowała się grupa, która dziś tworzy zachodniosaharyjską wspólnotę nazywaną Sahrawi. Pewne jest to, że nie wywodzi się ona tylko z jemeńskiego korzenia i jest skutkiem przenikania się arabskiej i berberyjskiej tradycji.
Zachodniosaharyjska tożsamość nie ukształtowała się od razu. Jej powstanie trwało kilkaset lat. Przez cały ten okres mieszkańcy Sahary Zachodniej utrzymywali kontakty z marokańskimi sąsiadami z północy, ale nigdy nie były one tak silne, aby uczynić z nich Marokańczyków, jak czyni to obecnie rząd z Rabatu.
Jednak zanim Sahara Zachodnia zaczęła domagać się niepodległości, przypadła w udziale Hiszpanom, stając się częścią jej afrykańskich posiadłości. W 1884 roku Madryt ogłosił, że jego strefa wpływów rozciąga się pomiędzy Przylądkiem Białym a Przylądkiem Bojador. Prawo Hiszpanów do tego obszaru potwierdziła konferencja w Berlinie (1885), na której europejskie mocarstwa dokonały rozbioru Afryki.
Zachodniosaharyjscy nomadzi nie chcieli mieć żadnej władzy nad sobą, a tym bardziej tej, którą oznaczał hiszpański protektorat. Natomiast Hiszpania nie była w stanie podporządkować społeczności Sahrawi, bo ta stawiła zbrojny opór. Dlatego Sahara Zachodnia stała się kolonią Madrytu dopiero w 1936 roku, kiedy wojska hiszpańskie przy wsparciu Francuzów spacyfikowały cały rejon.
Hiszpanie wciąż mieli problem z saharyjską kolonią. Sahrawi nie chcieli obcej władzy. Stąd próbowali pozyskać wsparcie Maroka, co stało się możliwe po 1956 roku, gdy kraj ten ogłosił niepodległość. Na początku Marokańczycy pomagali bojownikom z Sahary Hiszpańskiej. Potem Madryt kupił neutralność Maroka przekazując mu miasto Tarfaya.
Wraz z końcem ery generała Franco, Hiszpania zaczęła myśleć o dekolonizacji Sahary Zachodniej. Tym bardziej, że saharyjski ruch wyzwoleńczy zorganizował się we Front Polisario (1973).
Już na samym początku jego sytuację skomplikował fakt, że miał dwóch bardziej niebezpiecznych niż Hiszpania wrogów. Hiszpanie i tak zamierzali wycofać się z Sahary Zachodniej. Większym zagrożeniem okazały się Maroko i Mauretania. Te dwa kraje rościły pretensje do schedy po Hiszpanach. Nie chcieli zgodzić się na to Sahrawi.
Ich niepodległościowe aspiracje wsparł ONZ, orzekając, że mieszkańcy Sahary Zachodniej powinni sami zdecydować o swoich losach i o tym, czy chcą żyć we własnym kraju. Kolonia hiszpańska miała zmienić właścicieli, ale nadal nie mogła być wolna.
(kofi)