Czy zmieniło się nasze postrzeganie Afryki i Afrykanów?

afryka.org Czytelnia Afryka Inaczej Czy zmieniło się nasze postrzeganie Afryki i Afrykanów?

Pięć lat temu Fundacja „Afryka Inaczej” po raz pierwszy zleciła duże, profesjonalne badania na temat stosunku Polaków do Afrykanów. Miały one pokazać jak mieszkańcy kraju nad Wisłą postrzegają Afrykę i jej mieszkańców: czy akceptujemy afrykańskich imigrantów oraz na jakich warunkach jesteśmy skłonni się z nimi integrować.

W 2015 roku powtórzyliśmy tamto badanie, dodając do niego nowe elementy. Oprócz sondażu na reprezentatywnej próbie oraz wywiadów grupowych z Polakami, po raz pierwszy udało się porozmawiać z mieszkającymi w Polsce Afrykanami i spytać o ich punkt widzenia.

Wyniki z 2010 roku pokazały, że stosunek Polaków do Afrykanów nie różnił się znacząco od stosunku do imigrantów pochodzących z innych stron świata. W pewnym stopniu był podszyty ciekawością, ale przede wszystkim – nieufnością i lękiem. Co więcej, respondenci wielokrotnie twierdzili, że identyczne uczucia przejawiamy wobec siebie nawzajem. Mówiono, że w Polsce, nie trzeba wcale być przybyszem z Azji, czy Afryki, by poczuć na sobie oceniający i nieprzychylny wzrok sąsiada. Sami źle czujemy się w swoim kraju, gdzie potępiana jest każda inność, nie tylko rasowa. Wzajemny brak tolerancji, łatwość krytykowania i brak szacunku do innych uznawano za nasze cechy narodowe.

Na stosunek do imigrantów miał również wpływ brak wiedzy Polaków na temat obcych kultur, brak doświadczeń międzykulturowych, a także słaba znajomość języków obcych, obawa przed gafą lub śmiesznością.

Dominowała postawa defensywna, na zewnątrz często maskowana protekcjonalnym tonem i poczuciem wyższości. Prowokowały ją informacje medialne, które uznawano za potencjalne zagrażające. Straszenie zalewem imigrantów i historiami kryminalnymi potęgowało uprzedzenia, dostarczając łatwego alibi dla wypowiedzi otwarcie rasistowskich.

Jak napisał Sławomir Mandes, w krótkim eseju omawiającym badanie, „Dotychczasowe doświadczenia, jak również te badania, pokazują, że obcy to ten, wobec którego zachodzi domniemanie winy, dopóki nie dowiedzie, że nie jest winny”.

Pośród zebranych wniosków były jednak i wypowiedzi dające nadzieję na dobrą wzajemną integrację. Osoby mające jakikolwiek osobisty kontakt z imigrantami z Afryki, były wielokrotnie bardziej otwarte i nastawione do nich pozytywnie. Często, podczas wywiadów, byliśmy świadkami opowieści ludzi, jak, pod wpływem bezpośrednich kontaktów, kruszyły się lody i przełamywały stereotypy. Okazywało się, że uprzedzenia i „rasizm” miały charakter obronny, że za takimi postawami stał zwykle brak wiedzy lub po prostu ignorancja.

Pięć lat, to w badaniach procesów społecznych, relatywnie niewiele. Jednak, z drugiej strony, przez te pięć lat świat się zmienił. Europa, nawet mimo kryzysu, coraz bardziej staje się oazą stabilności i dobrobytu (w przypadku Polski, wielu by pewnie dodało – „względnego” dobrobytu, ale z perspektywy uchodźców, to jednak jest dobrobyt).

Od początku 2015 roku media w Polsce i na świecie prawie codziennie donosiły o łodziach z tysiącami uchodźców z północnej Afryki, uciekającymi przed wojną domową w Libii, biedą i terrorem islamskich fanatyków. Realizacja badania zbiegła się też w czasie z głośnymi zamachami na redakcję w Paryżu oraz egzekucjami chrześcijan. Takie było medialne tło, na którym przebiegały nasze rozmowy o imigrantach.

Czy zmieniło się nasze postrzeganie Afryki i Afrykanów?

Jak wygląda nasz stosunek do imigrantów?

Jak u nas z gotowością do pomocy, jak wygląda wiara w sens i możliwość integracji?

Zapraszamy do zapoznania się z najważniejszymi wynikami badania.

Paweł Duński

Raport w języku polskim.

English version.

Prezentacja raportu.

 
Projekt “Afrykanie w Polsce – badanie i monitoring na rzecz zwalczania dyskryminacji”, realizowany w ramach dotacji otrzymanej z programu Obywatele dla Demokracji, finansowanego z Funduszy EOG, jest projektem o zasięgu ogólnopolskim i ma na celu sprawdzenie, jak po pięciu latach, od przeprowadzenia pierwszych kompleksowych badań na temat postrzegania Afryki i jej mieszkańców przez obywateli Polski oraz pierwszego monitoringu polskich mediów, zmienia się stosunek polskiego społeczeństwa i mediów wobec osób pochodzenia afrykańskiego.

W rezultacie projekt dostarczy kluczowych danych, niezbędnych do prowadzenia działań, które w sposób systemowy przeciwdziałają nietolerancji i dyskryminacji, w tym pomogą też lepiej zrozumieć współczesne źródła zjawiska mowy nienawiści. Jednocześnie projekt zajmie się grupą osób pochodzenia afrykańskiego, której nie są poświęcane dedykowane i odrębne badania, i będzie prowadzony przy bezpośrednim udziale Afrykanów.

Zobacz poprzednie wyniki badań i monitoringu prowadzonych przez naszą Fundację.

 Dokument bez tytułu