Wyspa Księżycowa – o historii Madagaskaru słów kilka

afryka.org Czytelnia Poznaj Afrykę! Wyspa Księżycowa – o historii Madagaskaru słów kilka

Współczesna nazwa Madagaskar jest rezultatem błędu Marco Polo. Ten słynny włoski podróżnik utożsamił Mogadishu – jedno z miast wschodnioafrykańskiego wybrzeża, z wyspą leżącą nieopodal kontynentu afrykańskiego. Po wielokrotnych zniekształceniach w świadomości Europejczyków zapisała się ona jako Madagaskar. Arabowie nazywali ją Wyspą Księżycową (al-Qumr), Portugalczycy zaś Wyspą Świętego Wawrzyńca.

Madagaskar aż do epoki żelaza był niezamieszkany. Malgasze są ludnością napływową. Istnieje wiele teorii naukowych o pochodzeniu dzisiejszych mieszkańców wyspy. Sami Malgasze twierdzą, iż przybyli z Azji, a fakt iż ich język należy do grupy języków indonezyjskich zdaje się potwierdzać tę teorię. Na wyspę napływali także osadnicy z Afryki, szczególnie po okresie rozwoju handlowego tzw. wybrzeża Suahili. Afrykańskie pochodzenie przypisuje się m.in. takim grupom jak: Antambohoaka, Bara, Zafindramina, Antaifasy, Vazimba i wielu innym. Jednymi z ostatnich przybyszów byli przodkowie Merina, którzy pojawili się na wyspie prawdopodobnie na przełomie XIV i XV wieku.

Pod trójkolorowym sztandarem

Zainteresowanie Madagaskarem wykazywali Portugalczycy, Holendrzy, Anglicy, a od XVII wieku także Francuzi. Ci ostatni po wielu nieudanych próbach nawiązania kontaktów handlowych z mieszkańcami wyspy, przez dwa stulecia traktowali ją jako rezerwuar niewolników dla Maskarenów. Wzrost znaczenia plantacji oraz zapotrzebowania na przymusową siłę roboczą zmusił Francuzów do większego podporządkowania wyspy na początku XIX wieku. Za rządów Radamy I, który dążył do kontaktów z Europejczykami, ich wpływy znacznie wzrosły. W 1883 roku Francuzi najechali Madagaskar. W wyniku przegranej wojny Malgasze zapłacili trybut i oddali Francji północną część wyspy. Cały Madagaskar stał się kolonią Francji dopiero w 1896 roku.

Ny ranomasina no valapariako – “Morze jest granicą mojego pola ryżowego”

W XVIII wieku Madagaskar podzielony był na liczne, zwalczające się jednostki polityczne. Do zjednoczenia wszystkich z nich doszło dopiero na początku XIX wieku. Dokonali tego dwaj władcy królestwa Merina. Andrianampoinimerina (1745 – 1810) zjednoczył wszystkie klany Meriny, założył Antananarivo (obecna stolica Madagaskaru) oraz zbudował swoją siedzibę w pobliżu miasta. Jego celem było, rozszerzenie swojego zwierzchnictwa na całą wyspę. Ten cel zrealizował jego syn Radama I (1810 – 1828), który po wygranej w 1824 roku nad Betsimisaraką miał wykrzyknąć “Dzisiaj cała wyspa jest moja! Dzisiaj, Madagaskar ma jednego przywódcę”.

Przyjęcie chrześcijaństwa pomogło Radamie I w centralizacji władzy ponieważ doprowadziło do zmniejszenia autorytetu dawnych wielmożów, którzy byli zarazem kapłanami tradycyjnych kultów. Działalność misjonarzy na wyspie była możliwa na podstawie traktatów zawartych z Wielką Brytanią przez Radamę I.

Jego następczyni, Okrutna Ranavalona (1828 – 1861) zaczęła swoje rządy od unieważnienia układów podpisanych z Europejczykami. Wszyscy misjonarze zostali wydaleni z wyspy a nawróceni na chrześcijaństwo konwertyci musieli powrócić do tradycyjnych wierzeń. Królowa unieważniła także system prawny wprowadzony przez swoich poprzedników, powracając do ordaliów przez wypicie trucizny jako formy osądzenia oskarżonych o popełnienia przestępstwa. Szacuje się, że podczas rządów Okrutnej Ranavalony straciło życie około 150 tysięcy wyznawców chrześcijaństwa.

Po jej śmierci władcą został Radama II, który sprzyjał Europejczykom. Misjonarze, kupcy oraz inni cudzoziemcy mogli powrócić na wyspę. Kolejni władcy Merina stopniowo tracili władzę na rzecz rosnącej w siłę arystokracji. Tymczasem na europejskich salonach tematem rozmów stał się także Madagaskar. W 1896 roku nastąpił kres rządów monarchów Merina, a rodzina królewska udała się na wygnanie do Algierii.

Ku niepodległości

Już przed pierwszą wojną światową na Madagaskarze zaczęły powstawać organizacje nacjonalistyczne. Najważniejszym stowarzyszeniem, które zostało utworzone w tym okresie było Vi Vato Sakelika, co oznacza (żelazo – kamień – pień). Jego działalność koncentrowała się na walce o równość praw między Malgaszami i Francuzami. Dopiero po drugiej wojnie światowej ruch nacjonalistyczny znacznie się zradykalizował nawołując Malgaszy do walki zbrojnej.

W 1942 roku brytyjskie oddziały zajęły wyspę. Rok później Madagaskar stał się siedzibą sił zbrojnych Wolnych Francuzów generała de Gaulle’a.

W lutym 1946 roku w Paryżu z inicjatywy dwóch deputowanych wybranych do Zgromadzenia Narodowego powstał Mouvement démocratique pour la rénovation malgache (MDRM). To właśnie członkowie MDRM stanęli na czele powstania, które wybuchło we wschodniej części Madagaskaru w 1947 roku. Rebelia została dość szybko stłumiona przez Francuzów. Według niektórych szacunków śmierć poniosło nawet do kilkudziesięciu tysięcy Malgaszy.

Musiało minąć jeszcze dziesięć lat, aby Francja zgodziła się na niezależność Madagaskaru. W referendum zorganizowanym przez gen. De Gaulle’a mieszkańcy wyspy opowiedzieli się za przynależnością do Unii Francuskiej, a 26 czerwca 1960 roku Madagaskar uzyskał niepodległość.

Po 1960 roku

Pierwszym prezydentem niepodległego Madagaskaru został Philibert Tsiranana. Za jego rządów Francuzi nadal kontrolowali administrację, wojsko, jak również mieli wpływ na życie gospodarcze i kulturalne na wyspie. W 1972 roku doszło do masowych ruchów studentów oraz robotników z prowincji wokół Antananarivo. Władzę w kraju objął generał Ramanantsoa, który zmienił orientację w polityce zagranicznej na proradziecką.

Sytuacja w kraju stopniowo ulegała pogorszeniu. W 1975 roku porucznik Ratsimandrava dokonał zamachu stanu. Po niespełna tygodniu rządów został zamordowany. Rada wojskowa, która ukonstytuowała się w wyniku spisku, wybrała nowym przywódcą Madagaskaru Didiera Ratsirakę, wcześniejszego ministra spraw zagranicznych w rządzie Ramanantsoa. Zaraz po objęciu władzy Ratsiraka proklamował powrót do orientacji socjalistycznej w polityce zagranicznej. Życie polityczne Madagaskaru zostało zdominowane przez działalność jednej partii – l’AREMA (Avant-garde de la révolution Malgache, Awangarda Rewolucji Malgaskiej). Większość zachodnich inwestorów opuściła wyspę, a kraj ten stał się jednym z najbiedniejszych na świecie.

Na początku lat dziewięćdziesiątych powstała silna opozycja wobec rządów Ratsiraki. W lutym 1993 roku nowym przywódcą Madagaskaru został Albert Zafy. Jego rządy nie przyniosły długo oczekiwanych zmian. W wyborach w 1997 roku do władzy powrócił Didier Ratsiraka. Był to ostatni okres jego rządów. Po upływie tego mandatu wraz ze swoimi najbliższymi współpracownikami z ancien régime’u wyjechał do Francji. W 2001 roku Marc Ravalomanana został wybrany nowym prezydentem. Wprowadził on wiele reform, czym zdobył sobie poparcie Malgaszów. W 2006 roku już w pierwszej turze wygrał wybory prezydenckie pokonując trzynastu kontrkandydatów.

Ale to już inna historia…

Aleksandra Gutowska

 Dokument bez tytułu