Pierwszy tak znany poeta z Afryki

afryka.org Czytelnia Poznaj Afrykę! Pierwszy tak znany poeta z Afryki

Był pierwszym tak znanym poetą z Afryki, który pisał po francusku. Jego utwory stały się odzwierciedleniem szczególnego rodzaju miłości do kultur Francji i Madagaskaru. Miłości, która nie należała do łatwych uczuć, bo w tamtych czasach, będąc Malgaszem, wypadało wybrać tylko jedną z nich. Nie dało się pogodzić przywiązania do okupowanej ojczyzny z miłością do okupantów. I w tym trudnym świecie żył ów poeta, Jean Joseph Rabearivelo.

Rabearivelo urodził się w 1901 roku, w dzisiejszej stolicy Madagaskaru, Antananarivo, wtedy nazywanej przez kolonialne władze Tananarive. Pochodził z zamożnej rodziny, która straciła swój majątek w momencie pojawienia się Francuzów na „Czerwonej Wyspie”. Dlaczego? Wraz z Francuzami przyszło prawo zakazujące niewolnictwa. A to niewolnicy stanowili główny kapitał rodziny Rabearivelo. W rezultacie już w wieku 13 lat musiał opuścić szkołę i zarabiać na życie jako korektor w miejscowej drukarni.

We wczesnych latach 20-tych Tananarive skupiała całe środowisko literackie i dziennikarskie Madagaskaru. Pojawił się w nim Rabearivelo, który był pierwszym malgaskim poetą piszącym po francusku. Wtedy też wyszły pierwsze tomiki wierszy jego pióra – „La Coupe de cendres” (1924), „Sylves” (1927) i „Volumes” (1928). Wszystkie trzy zatopione w romantycznej Francji XIX wieku, określane później przez krytyków jako akademickie. Jednak to właśnie ten styl pisania poznał jeszcze w szkole, gdzie nie mówiono o współczesnej mu poezji w kraju nad Sekwaną.

Tym spotkaniem z współczesną Francją był Pierre Camo, drugorzędny poeta w służbie władz kolonialnych. To on wprowadził Rabearivelo w świat symbolizmu. Pod wpływem takiego przewodnika malgaski poeta porzucił dotychczasowy styl pisania wierszy. Napisał wtedy najlepsze wiersze zebrane w „Presque-songes” (1934) i „Traduit de la nuit” (1935).

Problem Rabearivelo polegał na tym, że on sam żył w przeświadczeniu bycia skazanym na inność. Uważał siebie za geniusza odstającego od normalnego świata. Na towarzyszy wybrał sobie ekstrawagancję, chroniczny brak pieniędzy, zły stan zdrowia i skłonności samobójcze. Kochał to co francuskie, więc naśladował najbardziej patologiczne zachowania znane z biografii Baudelaire’a, czy też Verlaine’a.

To naśladowanie wszystkiego co malgaskiej kulturze obce nie pomogło Rabearivelo. Z jednej strony on, z pochodzenia arystokrata, czuł, pomimo utraty rodzinnego majątku, pewien rodzaj pogardy wobec niewykształconych Malgaszów. Chciał żyć inaczej. Stąd jego dążenie do bycia francuskim intelektualistą, które sprawiło, że został odrzucony przez nacjonalistycznie nastawionych rodaków, pielęgnujących malgaskie tradycje. Z kolei jego pochodzenie, urodził się jako Malgasz, nie pozwalało stać się Francuzem i wyrzuciło go poza margines francuskich mieszkańców kolonii.

W swoich pamiętnikach pisał, że znalazł się w kłopotliwej sytuacji. Ma łaciński umysł i czarną skórę. Jest Malgaszem, ale w chrześcijańskim i europejskim przebraniu. Zresztą na każdym kroku podkreślał fakt, że należy do dwóch różnych światów – na zachodnie ubrania zakładał tradycyjny materiał, lamba, noszony przez Malgaszów.

Rabearivelo, surrealista i symbolista, cały czas toczył ten wewnętrzny konflikt, pomiędzy tym co francuskie i tym co malgaskie. Kiedy jego marzenie o zostaniu pełnoprawnym Francuzem i życiu w Paryżu okazało się być nie do zrealizowania postanowił odebrać sobie życie. Odszedł w 1937 roku, czując się wygnańcem, człowiekiem bez korzeni, wyizolowanym z otaczającego go świata. Jak kaktus, o którym napisał:

Tutaj,
Kiedy obrzeża miasta stały się zielone,
Snop księżyca zerka przez las,
Kiedy wciąż chłodne są zbocza wzgórz,
Przykucają byki po jedzeniu,
Pod tymi skałami za stromymi dla kóz,
Strzegącymi swoich źródeł,
Wytworny trędowaty wśród kwiatów.

Po nim przyszły kolejne pokolenia poetów i pisarzy z Madagaskaru, o których Francja miała usłyszeć jeszcze wiele razy.

(kofi)

 Dokument bez tytułu