„Muridiyyah” jest społecznością muzułmańską w Czarnej Afryce, założoną przez Cheikha Ahmadou Bambę. W Senegalu istnieją także inne społeczności religijne, jak Qadriyya, Tijaniyya, Layennes i in. Jednak tylko Muridiyyah, podobnie jak i Layennes mają charakter rdzennie senegalski, pozostałe są pochodzenia arabskiego.
Cheikh Ahmadou Bamba – założyciel „Muridiyyah”
Islam dotarł do Senegalu i do regionu rzeki Senegal w XI wieku. W ówczesnym czasie region ten był zamieszkiwany przez grupę etniczną Tukuler, która jako pierwsza była poddana islamizacji. Rodzina Ahmadou Bamby, chociaż z pochodzenia Tukuler, poprzez przebywanie w otoczeniu innej grupy – Wolof – przez wiele pokoleń podlegała wpływom tej ostatniej. Cheikh Ahmadou Bamba przyszedł na świat w 1850 [1851?] roku w wiosce Mbacke w królestwie Baol (centrum Senegalu). Nazwa wioski pochodzi od nazwiska dziadka Ahmadou Bamby, założyciela wioski, który dzięki własnej głębokiej wierze wywierał duży wpływ na życie religijne i zyskał powszechny szacunek.
Był to człowiek o wysokiej kulturze i ortodoksyjnych poglądach na kwestię asymilacji muzułmańskich wartości kulturowych. Ze swojej wioski uczynił ośrodek akademicki i stolicę religijną. Ojciec Ahmadou Bamby, Muhammad Mbacke, znany pod nazwiskiem Momar Anta Saly, był wybitnym prawoznawcą, dewotem, który nauczał Koranu i nauk religijnych. Matce, Mariamie Bosso, za jej pobożność i szlachetność nadano przydomek Jâratul-lâh (co w tłumaczeniu oznacza „sąsiadka Allaha”). Rodzice Ahmadou Bamby bardzo wcześnie zauważyli u syna wrodzone cechy, które przejawiły się w jego skłonności do pobożności, dewocji, medytacji oraz moralnego postępowania, nie tolerującego rozrywki, nieprzyzwoitości i grzechu. Wszędzie, gdzie przebywał w trakcie swoich studiów, zauważano jego niezwykłą perfekcję spirytualną. Był doskonałym znawcą Koranu, nauk religijnych, gramatyki, retoryki i in.
Ahmadou Bamba jest autorem wielu prac i opracowań w zakresie nauk religijnych, edukacji oraz wychowania. W późniejszym okresie napisał także prace z dziedziny prawodawstwa, teologii, sufizmu, edukacji oraz z innych dziedzin nauki, takich jak np. gramatyka. Obecnie wszystkie jego manuskrypty znajdują się w bibliotece w Toubie (Biblioteka Khadimou Rassoul).
Powstanie społeczności „Muridiyyah” warunkują różne etapy. Każdy z nich cechują specyficzne sposoby wpisania się w przestrzeń, odmienne relacje ze światem zewnętrznym oraz formy akumulacji finansowej i produkcji gospodarczej. Pierwszy etap, to faza inicjacyjna i formowania „Tariqa” „Muridiyyah”, Voie (Droga). W języku arabskim termin „Tariqa” jest używany dla określenia bractwa. Oznacza „drogę i regulamin życia”. Według Fedinanda Dumonta, „Tariqa” – „początkowo oznaczała metodę psychologii moralnej, mająca na celu praktyczne prowadzenie indywidualnego powołania; następnie stała się ogółem rytuałów treningu duchowego, zalecanych w przypadku wspólnego życia w różnych bractwach islamskich. Te rytuały polegają na wymogu wypełnienie typowych obowiązków islamu, ale także specjalnych przepisów poszczególnego bractwa. Przepisy określa Koran, Sunna (tradycja wywodząca się od proroka Mohammeda) albo działania i wypowiedzi założyciela bractwa”.
Pod koniec XIX wieku Francja zakończyła podbój Senegambii. Po zniszczeniu hegemonii tradycyjnych klas rządzących, Francja stworzyła warunki do rozwoju muzułmańskiego prozelityzmu religijnego. Jednak obawiała się ewentualnego zjednoczenia marabutów, którzy byli podejrzewani o chęć prowadzenia świętej wojny. W rezultacie takiego podejścia Ahmadou Bamba stał się główną ofiarą polityki kolonialnej. Z powodu sukcesów jego działalności i popularności wśród mas chłopskich, które dołączyły do jego ruchu, był traktowany jak marabut, który jest w stanie zmobilizować ludzi na rzecz wojny. Został aresztowany przez administrację kolonialną, a następnie deportowany do Gabonu w Mayombe, gdzie przebywał od 1895 do 1902 roku. W latach 1907-1912 został ponownie wysłany, tym razem do Mauretanii. Po powrocie mieszkał w Diourbel (Baol) pod stałą kontrolą władz kolonialnych.
Ahmadou Bamba, założyciel „Muridiyyah”, należy do kierunku sufizmu (nazwa sufizm od arabskiego słowa „Sûf”, oznaczające prostą odzież z wełny), w ramach którego możemy wyróżnić dwa nurty. Pierwszy opiera się na literalnej interpretacji Koranu i Sunny. Drugi, zwany też mistycznym, proponuje symboliczną lub alegoryczną interpretację tekstów sakralnych. Ten ostatni kierunek bada ezoteryczny czyli utajniony sens tekstów. Ahmadou Bamba należy do drugiego nurtu sufizmu. Ahmadou Bamba założył „Muridiyyah”, pierwsze bractwo „Sufi”, wywodzące się z czarnego środowiska afrykańskiego. Posiada on specyficzny charakter lokalny. C. A. Dièye określił tę drogę w sposób następujący: „Cheikh inauguruje w taki sposób nową erę w historii islamu i człowieka czarnego. Rzeczywiście, czarna ludność Senegalu musiała zazwyczaj jeździć do Mauretanii w poszukiwaniu nauczycieli duchownych. Ale Cheikh Ahmadou Bamba odwrócił rolę, będąc pierwszym czarnym przywódcą duchowym, za którym tłumnie szła ludność rasy białej, udowodnił, że wszyscy ludzie mają jedną duszę i pokonują siebie tylko przez bojaźń bożą, którą ofiarowują ich stwórcy.”
Droga „Muridiyyah” Ahmadou Bamby jest prosta, główne zasady, na których się opiera to modlitwa, praca i pokora. Właśnie to powoduje, że „Muridiyyah” jest w zasięgu każdej istoty ludzkiej, przedstawiciela rasy białej i czarnej. Kryteria integracji drogi „Muridiyyah” mają trzy wymiary: emocje mistyczne, będące motorem wszelkiego szlachetnego czynu i wszelkiej działalności kolektywnej, praca indywidualna na rzecz konstrukcji społecznej i wreszcie permanentna solidarność pod przewodnictwem wielkiego przewodnika.
Touba
Centrum „Muridiyyah” – to święte miasto Touba („Touba” oznacza „wielkie dobro”), położone 200 kilometrów od Dakaru. Jak głosi legenda, w 1887 roku Khadimou Rasoul udał się od Darou Salam, kierowany przez siłę bożą, którą tylko święci ludzie mogą odczuwać w finalnym stadium dewocji. Ukazały mu się znaki, które kierowały go do Touba. W chwili jej odkrycia przez Ahmadou Bambę miejsce to było oddalone od centrum Senegalu, zatem nieatrakcyjne dla zwykłego człowieka. Ponadto władze kolonialne robiły wszystko, aby ograniczać wpływy Ahmadou Bamby. Jednak dla mistyka miejsce to miało znaczenie szczególne, przede wszystkim zapewniało izolację, sprzyjającą relacjom spirytualnym. Po jego śmierci w 1927 roku zaczął się wyjątkowo szybki rozwój Touby. Powstanie mauzoleum oraz przeprowadzenie członków jego rodziny do Touby sprawiły, że z każdym rokiem coraz liczniejsze pielgrzymki wyruszały do tego miejsca. Z biegiem czasu osiadali tutaj pielgrzymujący.
Obecnie w centrum Touby znajduje się główny meczet, najważniejsze miejsce na świecie dla każdego Muridy. Touba jest największym symbolem nauczania Ahmadou Bamby, jest materializacją jego ambicji, miejscem, gdzie realizowana jest istota islamu, a mianowicie „Din, Dawla, Dunja” («Din» – religia, «Dawla» – wspólnota, «Dunja» – świat). Przyczyn niezwykłego rozwoju Touby z pewnością należy szukać w zamyśle jej założyciela, to jest wizji stworzenia modelu islamskiego miasta. Tłumaczy to wyjątkowy wymiar Touby w duchowej spuściźnie zwolenników drogi „Muridiyyah” oraz w postawie kalifów, przewodniczących bractwu od 1927 roku.
Budowa wielkiego meczetu Touby, symbolu mocy „Muridiyyah”, była jedynym ziemskim działaniem, interesującym Ahmadou Bambę. Według tradycji ustnej, Ahmadou Bamba, pewnego dnia roku 1925, zebrał w Diourbel dygnitarzy bractwa i zwrócił Sie do nich ze słowami:
„Otrzymałem od Najwyższego rozkaz budować w świętym mieście Touba meczet, który będzie poświęcony Allachowi, Najwyższemu i jego Prorokowi. Ta budowla nie będzie wzniesiona na moją chwałę, ani na sławę „Muridiyyah”, ale w hołdzie Najwyższemu i jego umiłowanemu wysłannikowi. Budowa tego meczetu jest jedynym działaniem ziemskim, które mnie interesuje. Uczyńcie z tej realizacji wasze największe zajęcia, ponieważ jest to rozkaz boży”. Zaś zwracając się do swojego syna Mouhamadou Falilou, Ahmadou Bamba kontynuował: „dla ciebie, który chciałeś zawsze pracować dla mnie, to będzie upragniona praca”.
Zezwolenie na budowę meczetu otrzymano w 1929 roku, Mouhamadou Moustapha Mbacke, pierwszy kalif, zaczął budowę w 1931 roku. 7 czerwca 1963 roku, po 32 latach budowy, w największym religijnym monumencie Senegalu odbyła się inauguracja otwarcia, której dokonał Falilou Mbacke, drugi kalif, w obecności Prezydenta Leopolda Sedara Senghora.
Kalifowe
CHEIKH MOUHAMADOU MOUSTAPHA MBACKE(1880-1945)
Pierwszym następcą i pierwszym kalifem był najstarszy syn Ahmadou Bamby – Cheikh Mouhammadou Moustapha MBACKE (1927-1945). Był człowiekiem numer jeden „Muridiyya” w latach 1927-1945. Wyróżniał się niezwykłą inteligencją i zdolnościami organizacyjnymi oraz umiejętnością jednoczenia ludzi. Zdołał kierować bractwem w bardzo trudnym czasie – okres międzywojenny.
CHEIKH MOUHAMADOU FADILOU MBACKE (1886-1968)
Był drugim kalifem w latach 1945-1968. Zajmował się budową meczetu Touby i miał zaszczyt prowadzić pierwszą modlitwę inauguracyjną w dniu 7 czerwca 1963 roku. O jego khalifacie do dzisiaj mówi się, jak o okresie bardzo korzystnym dla kraju. Wszyscy w Senegalu uważają go za człowieka, którego Allach obdarzył mocą dokonywania cudów.
CHEIKH ABDOUL AHAD MBACKE (1914-1989)
Był trzecim kalifem w latach 1968-1989. Zyskał przydomek „budowniczy”, taki bowiem wizerunek pozostaje w świadomości Muridów. W czasie swojego kalifatu budował nie tylko dla społeczności bractwa. Zwiększył meczet, zbudował ogromną bibliotekę, drukarnię, uniwersytet islamski, drogi i in.
CHEIKH ABDOU KHADR MBACKE (1914-1990)
Kalifat (1989–1990). Imam imamów. Wprawdzie jego kalifat był krótki, ale w ciągu długiego czasu był imamem meczetu Touby i prowadził wszystkie największe modlitwy.
CHEIKH SALIOU MBACKE (1990 – 2007)
Cheikh Saliou Mbacke stawiał edukację w centrum życia człowieka, uwielbiał dzieci, prowadził wspólnotę, w której podstawowa edukacja dyktuje posłuszeństwo autorytetowi, który jest przewodnikiem, oświetlającym życie na drodze zbawienia. Mowa o doświadczeniach spirytualnych, prowadzących do bliskości Allaha. Zrealizował olbrzymie inwestycje, dbając o potrzeby miasta, które ze wzrostem rocznym o 15%, jest dzisiaj drugim co do szybkości rozwoju miastem w Senegalu. Budował szpitale, szkoły oraz infrastrukturę komunikacyjną. Stworzył wielkie i współczesne struktury rolnicze. Oczywiście rozbudował także meczet.
Mouhamadou Lamine Bara Falilou Mbacke
Obecny kalif od 27 grudnia 2007 roku. Rozpoczyna erę urzędowania wnuków.
Cdn.
Bara Ndiaye