Misje ONZ (11): Sudan, Czad, Republika Środkowoafrykańska 2005-?

afryka.org Czytelnia Afryka Inaczej Misje ONZ (11): Sudan, Czad, Republika Środkowoafrykańska 2005-?

Polacy weszli w skład kontyngentów ONZ, odpowiedzialnych za peace-building w konflikcie sudańsko-darfurskim, w misjach działających na pograniczu Sudanu, Czadu i Republiki Środkowoafrykańskiej – UNAMIS (od 2005), EUFOR Tchad/RCA (2008-2009) i MINURCAT (2008-2010).

UNAMIS

Konflikt w Sudanie trwa z niewielkimi przerwami od uzyskania przez ten kraj niepodległości. Źródła napięć obejmują kryteria: religijne (chrześcijańsko-animistyczne południe contra sunnicka północ), etniczne (północ kraju – Arabowie oraz plemiona kuszyckie Bedża i Nubijczycy; południe Sudanu – ludy nilockie: Nuerowie Dinkowie, Szyllukowie, także Azande i Fur), gospodarcze (darfurscy chłopi contra pasterze, czy też w skali makro – konflikt o bogate złoża surowców naturalnych) i polityczne (kwestie emancypacji i uzyskania suwerenności przez Sudan Południowy)[1].

24 marca 2005 roku mocą rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 1590[2] powołano Misję Narodów Zjednoczonych w Sudanie (United Nations Mission in Sudan – UNMIS), kontynuację specjalnej misji politycznej UNAMIS (United Nations Advance Mission in the Sudan) z 2004 roku. Celem operacji, z co roku odnawianym mandatem[3], jest monitorowanie przestrzegania porozumień zawartych między kierowaną przez Johna Garanga Armią Wyzwolenia Sudanu (Sudan People’s Liberation Movement/Army)[4], Ruchem na rzecz Sprawiedliwości i Równości (Justice and Equality Movement – JEM)[5], a siłami rządowymi 8 kwietnia 2004 roku z N’djameny, 9 listopada 2004 roku z Abuji, 9 stycznia 2005 roku w Nairobi, a także Darfurskiego Porozumienia Pokojowego (Darfur Peace Agreement) z 5 maja 2006 roku. Inne cele to: rozminowywanie południa kraju, usprawnienie powrotu uchodźców, szkolenie milicji, rozwój pomocy humanitarnej, a także promocję idei praw człowieka w zróżnicowanym społeczeństwie sudańskim, edukację społeczną poświęconą równouprawnieniu, budowaniu społeczeństwa obywatelskiego.

Po przeprowadzeniu referendum i decyzji o utworzeniu suwerennego organizmu państwowego – Sudanu Południowego (2011) – do listy celów UNAMIS doszła kontrola nad pokojowym wdrożeniem w życie postanowień głosowania ludowego. W skład misji wchodziło początkowo ok. 10 tysięcy żołnierzy, obserwatorów wojskowych i policjantów pochodzący z ponad 70 krajów, w tym z Polski. Siedzibą misji jest stołeczny Chartum. Następnie, po rozszerzeniu mandatu na Darfur[6] i przejęciu obowiązków Afrykańskiej Misji w Sudanie (African Union Mission in Sudan – AMIS), planowano potroić kontyngent ONZ tworzących, razem z oddziałami Unii Afrykańskiej, hybrydową misję UNAMID (United Nations-African Union Hybrid Operation in Darfur)[7]. Polscy żołnierze nie weszli w skład oddziałów UNAMID.

EUFOR Tchad/RCA i MINURCAT

W 2007 roku po braku widocznych rezultatów ze strony dwóch operacji prowadzonych własnymi siłami UNAMID i UNMIS, na mocy upoważnienia nadanego rezolucją nr 1778 Rady Bezpieczeństwa ONZ z dnia 25 września 2007 roku[8], Unia Europejska powołała własną misję wojskową w regionie klęski humanitarnej na granicy Czadu, Republiki Środkowoafrykańskiej i Sudanu, celem. Celem misji, jak czytamy w rezolucji było „wprowadzenie pokoju, zachowanie suwerenności, jedności i integralności terytorialnej Czasu i Republiki Środkowej Afryki”[9]. EUFOR Tchad/RCA[10] rozpoczęła działalność 15 marca 2008 roku, tydzień po udzieleniu rekomendacji Radzie UE przez Komitet Polityczny i Bezpieczeństwa UE.

Operacja objęła swym działaniem obszar wschodniego Czadu, północnowschodniej części Republiki Śrokowoafrykańskiej oraz zachodniej części Sudanu[11]. Bezpośrednią przyczyną utworzenia misji był napływ blisko ćwierć miliona uchodźców z terenów Darfuru, przekraczających nielegalnie granicę Sudanu oraz ryzyko rozprzestrzenienia się konfliktu darfurskiego na okoliczne kraje. Do zaognienia sytuacji przyczyniła się decyzja prezydenta Czadu o wprowadzeniu poprawki do konstytucji pozwalającej na rządzenie przez trzecią kadencję.

Celem EUFOR Tchad/RCA było utworzenie „strefy bezpiecznego otoczenia” (Safe And Secure Environment), umożliwiającej ochronę cywilów i personelu ONZ na terenie granicznym oraz wsparcie logistyczne dla sił ONZ. EUFOR Tchad/RCA był zaangażowany w realizację pomocy humanitarnej. Siły UE rozlokowane zostały w trzech bazach operacyjnych (Goz Beida, Forchana, Iriba)[12].

W skład misji weszły blisko cztery tysiące żołnierzy, pochodzących z 11 europejskich krajów. Ponad połowę kontyngentu stanowiły siły francuskie, co przyczyniło się sformułowania m.in. przez Niemców zarzutu jako misja była de facto „zasłoną dla realizacji partykularnych interesów Francji w Czadzie, w tym przede wszystkim wspierania reżimu prezydenta Idrissa Déby’ego”[13].

Bogdan Klich, Minister Obrony Narodowej, w trakcie wizyty w Czadzie, stwierdził: „Odruch solidarności to pierwszy powód dla którego jesteśmy w Czadzie – jesteśmy po to by wspierać i gwarantować bezpieczeństwo uchodźców (…) Po drugie jesteśmy dlatego, że wciąż jeszcze to misja Unii Europejskiej. Jesteśmy znaczącym członkiem tej organizacji; dlatego warto być w misjach wojskowych, które ona prowadzi”[14]. Z całą pewnością obecność Polaków w Czadzie należy interpretować przez pryzmat symbolicznego podkreślenia udziału RP w geopolityce UE. Trzeba także zgodzić się z politologami, że wielkość kontyngentu, jego dyslokacja oraz złożoność celów, „wskazały na ewolucję w podejściu UE do rozwiązywania problemów politycznych przy użyciu narzędzi militarnych”[15].

Polska zdecydowała się na wysłanie 400 żołnierzy, tworzących dwie kompanie manewrowe wraz ze wsparciem inżynieryjnym i logistycznym[16]. Podstawę prawną wysłania Polaków do Afryki tworzyło Postanowienie Prezydenta RP z dnia 30 stycznia 2008 r. o użyciu Polskiego Kontyngentu Wojskowego w operacji wojskowej Unii Europejskiej w Republice Czadu i Republice Środkowoafrykańskiej[17].

PKW w połączeniu z francuskim plutonem łączności i chorwackim plutonem manewrowym tworzyła Wielonarodowy Batalion Północ (MNB-N), z siedzibą w miejscowości Iriba położonej 75 km od granicy z Sudanem. Polacy przybyli na teren działania misji pokojowej w kwietniu 2008 roku. PKW osiągnął pełną gotowość bojową 15 września 2008 roku. Dowódcą pierwszej zmiany EUFOR był płk Wojciech Kucharski, zmianą drugą dowodził płk Maciej Siudak. W jednym z wywiadów stwierdził on: „Pełnimy misję, która nie jest klasyczna operacją pokojową, ma na celu zapewnienie bezpieczeństwa działaniom humanitarnym (…) Żeby skutecznie realizować działania organizujemy liczne patrole, konwoje i eskorty”[18].

Zadaniami Polaków było patrolowanie, rozpoznanie i monitorowanie rozwoju sytuacji w regionie wokół Iryby, nawiązanie trwałej współpracy z miejscową ludnością i władzami lokalnymi, zapewnianie bezpieczeństwa dla konwojów humanitarnych oraz pracowników organizacji humanitarnych, a także poprawa lokalnej infrastruktury (budowa mostów, szkół etc).

EUFOR Tchad/RCA oficjalnie zakończył działalność 15 marca 2009 roku, a PKW – na drodze rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 1861 z 14 stycznia 2009 roku[19] – przeszedł pod zwierzchnictwo złożonej z przedstawicieli blisko 30 krajów Misji Narodów Zjednoczonych w Republice Środkowoafrykańskiej i Czadzie (Mission des Nations Unies en République Centrafricaine et au Tchad – MINURCAT)[20] z siedzibą w N`djamenie. Podstawę prawną pozostania Polaków w regionie zapalnym tworzyło postanowienie Prezydenta RP z 13 marca 2009 r. o użyciu PKW w misji ONZ w Republice Czadu i Republice Środkowoafrykańskiej[21] oraz Obwieszczenie Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 13 maja 2009 r. w sprawie uznania rejonu działania PKW w Misji ONZ w Republice Czadu i Republice Środkowoafrykańskiej za strefę działań wojennych[22]. Polacy zostali w Czadzie jeszcze pół roku. Ostatnią, trzecią zmianą, o nieco zmniejszonym kontyngencie (330 osób), dowodził ppłk Arkadiusz Widła. 6 grudnia 2009 roku zadanie polskich żołnierzy przejęły oddziały mongolskie (MONBAT).

Maciej Miszczak, Błażej Popławski

[1] Szerzej na ten temat: J. Kościółek, Konflikt w Darfurze, Toruń 2010; W. Sobków, Współczesny Sudan – polityka islamska, Warszawa 1998.

[2] Tekst rezolucji: http://www.un.org/ga/search/view_doc.asp?symbol=S/RES/1590%282005%29. Oficjalna strona UNMIS: http://unmis.unmissions.org/, dostęp 23.03.2012.

[3] Rezolucja 1978 z 27 kwietnia 2011; http://www.un.org/ga/search/view_doc.asp?symbol=S/RES/1978%282011%29, dostęp 23.03.2012.

[4] Oficjalna strona SPLM: http://www.splmtoday.com/, dostęp 23.03.2012.

[5] Oficjalna strona JEM – krótka deklaracja ideowa w języku angielskim: http://www.sudanjem.com/2011/01/end-human-rights-imperialism-now/, dostęp 23.03.2012.

[6] Rezolucja nr 1706 z 31 sierpnia 2006 roku: http://www.un.org/ga/search/view_doc.asp?symbol=S/RES/1706%282006%29, dostęp 23.03.2012.

[7] Rezolucja nr 1769 z 31 lipca 2007 roku: http://www.un.org/ga/search/view_doc.asp?symbol=S/RES/1769%282007%29, dostęp 23.03.2012. Oficjalna storna UNAMID: http://unamid.unmissions.org/, dostęp 23.03.2012.

[8] Tekst rezolucji: http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cmsUpload/N0751615.pdf, dostęp 23.03.2012.

[9] Tekst rezolucji: http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cmsUpload/N0751615.pdf, dostęp 23.03.2012.

[10] Oficjalna strona misji: http://www.consilium.europa.eu/showPage.aspx?id=1366&lang=en, dostęp 23.03.2012.

[11] Granica między krajami przebiega przez pustynię.

[12] Szerzej o organizacji PKW: B. Pacek, Operacje wojskowe Unii Europejskiej : na przykładzie misji EUFOR Tchad/RCA, Warszawa 2010.

[13] D. Jankowski, Udział Polski w misjach wojskowych w Afryce – zagrożenie dla Partnerstwa Wschodniego?, http://www.psz.pl/tekst-14744/Udzial-Polski-w-misjach-wojskowych-w-Afryce-zagrozenie-dla-Partnerstwa-Wschodniego, dostęp 23.03.2012. Szerzej na ten temat: F. Hagemann, Strategy making in the European Union : the quest for comprehensive security in the European Union’s military operations: EUFOR RD Congo, EUFOR Tchad/RCA, and EUNAVFOR Somalia, Berlin 2010.

[14] Polski kontyngent w Czadzie będzie mniejszy?, http://www.wprost.pl/ar/147743/Polski-kontyngent-w-Czadzie-bedzie-mniejszy/, dostęp 23.03.2012.

[15] P. Frankowski, I. Słomczyńska, Unia Europejska – Afryka Subsaharyjska. Uwarunkowania, mechanizmy, efektywność współpracy, Lublin 2011, s. 187; por.: H.B. Seibert, Operation EUFOR TCHAD/RCA and the European Union’s Common Security and Defense Policy, Carlisle 2010.

[16] Oficjalna strona PKW: http://www.pkwczad.wp.mil.pl/pl/index.html; fotogaleria ze zdjęcia z misji: http://www.zoom.mon.gov.pl/galerie/eufor-na-czarnym-ladzie/, dostęp 23.03.2012.

[17] M.P. 2008 nr 10 poz. 106.

[18] Polski kontyngent w Czadzie będzie mniejszy?…

[19] Tekst rezolucji: http://www.un.org/ga/search/view_doc.asp?symbol=S/RES/1861%282009%29, dostęp 23.03.2012.

[20] Tekst rezolucji: http://www.un.org/ga/search/view_doc.asp?symbol=S/RES/1778%282007%29, oficjalna strona misji: http://www.un.org/en/peacekeeping/missions/minurcat/, dostęp 23.03.2012.

[21] M.P. 2009 nr 14 poz. 175.

[22] M.P. 2009 nr 32 poz. 472.

 Dokument bez tytułu