Odtwarzanie historii związanej z udziałem czarnych żołnierzy w wojnie polsko-bolszewickiej, to kolejne trudne zadanie, przed którym stoją badacze. Do dyspozycji mamy dziś przede wszystkim kilka zdjęć, ikonografię z prasy, z lat zaraz po odzyskaniu niepodległości i hipotezy, stawiane przez kolejnych historyków.
Od kilku lat wiemy, że w eskadrach wywiadowczych w 1920 roku, służyli czarni żołnierze. Kwestią wciąż nierozwiązaną jest ich pochodzenie. Nie wiemy czy przybyli do Polski z Ameryki, czy przez Francję i Wielką Brytanię, z Afryki. Jedną z ciekawych hipotez postawił kapitan Zbigniew Gamski, mieszkający w Kanadzie.
Według Gamskiego czarni żołnierze w polskiej armii, w okresie wojny z bolszewikami, mogli być potomkami polskich imigrantów, którzy po przybyciu do Ameryki, wiązali się z Afro-Amerykankami. Polacy nazywani przez anglosaską część amerykańskiego społeczeństwa „białymi Murzynami”, często mieli podobny status, co afro-amerykańska część mieszkańców USA. Polscy imigranci mogli się decydować na związki małżeńskie z czarnymi kobietami również z powodu braku odpowiedniej liczby kandydatek na żonę. Pierwsi imigranci z Polski byli prostymi rolnikami, i z ich punktu widzenia, czarna kobieta, która urodziła się i wychowała na roli, mogła stanowić idealną partnerkę.
Dlatego Gamski twierdzi, że czarni żołnierze w polskiej armii mogli być dziećmi polsko-afro-amerykańskich par. Z tego powodu nosili polskie nazwiska, dziedziczone po ojcu. To dlatego ustalenie tożsamości czarnych żołnierzy w polskiej armii, może być trudne, czy też niemożliwe. Nie wyróżniało ich bowiem nazwisko, i w szeregach wojska niepodległej Polski walczyć mógł np. Kowalski, który w USA był uznawany za czarnego Amerykanina. Gamski uważa też, że większość z tych żołnierzy służyła jako kierowcy i mechanicy w oddziałach lotniczych. Oprócz opinii Gamskiego, pojawiają się również opinie, że czarni żołnierze mogli trafić w polskie szeregi wraz z żołnierzami generała Hallera, którzy rekrutowali się często spośród amerykańskiej Polonii.
Czarni żołnierze w 1920 roku, w Polsce, stają się kolejną zagadką do rozwiązania. Podobnie jak ich pochodzenie. Być może byli wśród nich nie tylko Afro-Amerykanie, ale także Afrykanie.
Do sprawy czarnych żołnierzy w polskim wojsku będziemy jeszcze wracać. Wszystkie osoby, które posiadają informacje i zdjęcia związane z tym tematem, proszone są o kontakt z Fundacją, drogą e-mail: fundacja[at]afryka.org.
PS
Zachęcamy do przeczytania książki „Afryka w Warszawie”, w której opisaliśmy los jednego z Afrykanów, który prawdopodobnie służył w powstańczych szeregach w Warszawie.