Mocarstwa BRICSu – Brazylia, Rosja, Indie, Chiny, RPA – utworzyły Bank Rozwoju. Instytucja ta może zmienić przyszłość gospodarczą Afryki, uniezależniając finansowo ten kontynent od globalnej Północy.
Nowy bank
Decyzja o utworzeniu Banku Rozwoju BRICS (BRICS Development Bank) zapadła podczas szczytu grupy w Durbanie w marcu 2014 roku. Początkowo wielkość kapitału startowego określono na 50 mld dolarów. Ostatecznie dokumenty statutowe podpisali ministrowie finansów i szefowie banków rozwojowych państw BRICS w brazylijskiej Fortalezie 15 lipca 2014 roku. Wielkość kapitału podniesiono do 100 mld dolarów. Na siedzibę instytucji wybrano Szanghaj[1].
Prezydent RPA Jacob Zuma po decyzji o utworzeniu Banku stwierdził: „jesteśmy zadowoleni z tego, że idea powołania nowej instytucji padła na podatny grunt”[2]. Według Zumy, Bank będzie stanowił dobre narzędzie w rękach grupy BRICS do zacieśniania współpracy gospodarczej z innymi krajami rozwijającymi się. Z kolei prezydent Brazylii Dilma Rousseff utworzenie Banku nazwała ważnym krokiem w kierunku zmiany „globalnej architektury finansowej”[3]. Pozostali liderzy BRICSu zwracali także uwagę, że organ ten zwiększy wpływ globalnego Południa na międzynarodowe zarządzanie gospodarcze – uczyni go bardziej sprawiedliwym.
Konsensus pekiński
Niektórzy z komentatorów zwracają uwagę, że w niedalekiej przyszłości Bank Rozwoju BRICS może stać się silną konkurencją dla instytucji systemu Bretton-Woods: Banku Światowego oraz Międzynarodowego Funduszu Walutowego. Zgodnie z tą prognozą Konsensus waszyngtońskiwkrótce zastąpiony zostanie tzw. Konsensusem pekińskim. Standardy neoliberalnej polityki USA stracą na wartości wobec strategii umacniania dominacji finansowej ChRL.
Konsensus pekiński – jak twierdzi politolog ze Szczecina Łukasz Firmanty – „opiera się na innowacyjności i eksperymentowaniu zamiast rozwiązań stricte liberalnych, odrzuceniu PKB jako wskaźnika rozwoju, prawie państw do samookreślania w opozycji do hierarchii międzynarodowej. Koncepcja podkreśla brak jednego, zuniformizowanego sposobu rozwiązywania problemów współczesnego świata” [4].
Wnioski Firmantego warto jednak uzupełnić – Konsensus pekiński jest modelem obliczonym na wzrost znaczenie Chin. I w tej właśnie perspektywie, a nie w deklaratywnej wielobiegunowości świata zarządzanego przez BRICS, należy przyjrzeć się Bankowi Rozwoju. Instytucja powołana do legitymizacji inwestycji „Gang of Five” „może stworzyć napięcie wewnątrz BRICS, jeżeli siła chińskich wpływów zacznie przypominać dominację USA w Międzynarodowym Funduszu Walutowym”[5]. Warto także zauważyć, że równy wkład do Banku – biorąc pod uwagę wielkość PKB – jest korzystny zwłaszcza dla (najbogatszych) Chin, a najmniej sprawiedliwy dla(najbiedniejszego) RPA.
Szansa dla Afryki
Dla społeczeństw afrykańskich powstanie Banku Rozwoju BRICS stanowi ogromną szansę na uzyskanie dofinansowań i pożyczek, o które coraz trudniej w okresie kryzysu ekonomicznego na globalnej Północy. Dla liderów Afryki współpraca z Bankiem Światowym i Międzynarodowym Funduszem Walutowym oznacza także konieczność spełnienia rygorystycznych zasad „dostosowania strukturalnego” (structural adjustment) – programów łączących neoliberalne reformy makroekonomiczne z umacnianiem ustroju demokratycznego. Nowy Bank stanowić może zatem ucieczkę przed wymuszonym kompromisem i współpracą z mocarstwami postkolonialnymi. Alternatywa taka jest potrzebna Afryce – właściwe skorzystanie z niej stanie się jednak wyzwaniem dla elit politycznych kontynentu afrykańskiego.
Przypisy:
[1] Sixth BRICS Summit: Fortaleza Declaration, http://www.globalresearch.ca/sixth-brics-summit-fortaleza-declaration/5391525 [z 24.07.2014].
[2] BRICS wkracza na światową scenę, http://www.coslychacwbiznesie.pl/gospodarka/brics-wkracza-na-swiatowa-scene [z 10.04.2014].
[3] Blok BRICS tworzy wspólny bank rozwoju, http://www.pb.pl/3776214,51262,blok-brics-tworzy-wspolny-bank-rozwoju [z 24.07.2014].
[4] Ł. Firmanty, Afryka we współczesnej polityce Chińskiej Republiki Ludowej, Toruń 2013, s. 62.
[5] M. Rostowska, Państwa BRICS a międzynarodowe zarządzanie gospodarcze: projekt Nowego Banku Rozwoju BRICS, „Biuletyn PISM” 2013, nr 40 (1016), s. 2.
dr Błażej Popławski, prowadzi blog www.afrykanista.pl